Verzinnen doen wij niets
Marga Coesèl
‘Verzinnen doen wij niets, dat is immers ook heelemaal overbodig; soms is de natuur zo ongelooflijk wonderlijk dat wij, populariseerders, niet eens de volle waarheid durven schrijven, uit vrees dat onkundigen het voor fantasie zullen houden.’
Dit schreef Elli Heimans in 1903 in een van zijn eerste stukjes in de Groene Amsterdammer.
Behalve Heimans schreef in die tijd ook de beter bekende Jac. P. Thijsse in de weekbladen. Ze hadden minder bekende voorgangers (o.a. Frederik Willem van Eede, Geertruida Carelsen) en vele navolgers (Foppe Brouwer, Koos van Zomeren. Maria Barendrecht-Hoen e.a.).
Daarover schrijft Marga Coesel in dit boekje. Wie waren zij? Hoe kwamen ze aan hun onderwerpen?
Er zijn vele citaten, fotootjes, klein en wat groter, naast prachtige afbeeldingen van boeken die deze mannen ook maakten. Plus enkele volledige feuilletons zoals die stukjes in die tijd genoemd werden.
Het woord column kwam pas ergens in de jaren negentig van de vorige eeuw in opkomst.
Heimans en Thijsse waren beiden werkzaam in het onderwijs. Ze begonnen dan ook samen boekjes te maken die een hele serie werden.
Iemand zei daarover:
Maar de serie ‘Langs dijken en wegen’ werd een succes!
Ze schreven voor tijdschriften, ook voor eentje dat ze samen opgericht hadden; ze maakten albums. Het sloeg aan!
Voor een deel zijn de teksten van wetenschappelijk belang, omdat zij een beeld geven van hoe de natuur toen was en wat ze wel of niet al wisten. Maar over het algemeen zijn het meer persoonlijke teksten, die aangeven wat de aandacht trok van de schrijvers ervan. Vaak dus ook in de ik-vorm geschreven.
Het milieu, nu zo vaak besproken, kwam in hun stukjes niet voor. Pas in de jaren zestig immers kwam daar aandacht voor. Jac. P. Thijsse overleed in 1945, Heimans in 1914.
Waar de natuur volgens de oudere generatie schrijvers nog een product van God en de schepping was, wordt daar nu niet meer over gesproken. Nu gaat het over het milieu, over biodiversiteit, over de bestrijding van exoten.
En zoals van Jean-Pierre van Geelen zegt in zijn column in de Volkskrant d.d. 7 september 2024, hetgeen Heimans en Thijsse absoluut zouden onderschrijven:
'Sommige politici moeten eens een dagje naar buiten. Het is er mooi. En helemaal niet eng.’
Marga Coesèl (1942) is ‘la grande dame’ van de geschiedschrijving van de natuurbescherming in Nederland en de wereld van Heimans en Thijsse. Met verschillende titels haalde ze de shortlist van de Jan Wolkers Prijs.
ISBN 9789464713695 | Hardcover | 96 pagina's | Uitgeverij Noordboek | juni 2025
© Marjo, 18 november 2025
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER
