Inleiding tot de islam
Een levende traditie
Joas Wagemakers (red.)
Zevenendertig deskundigen, waarvan het merendeel werkzaam is op één van de Nederlandse universiteiten, hebben bijgedragen aan deze bundel.
Het boek is opgesplitst in zes delen.
Deel 1 bespreekt het ontstaan en de verspreiding van de islam.
Deel 2 gaat over de bronnen van de islam (soenna, Koran, sharia).
Deel 3 behandelt de geloofsvoorstellingen van de islam (rituele plichten, theologie, filosofie, gender).
Deel 4 onderzoekt de confrontatie met andersdenkenden (joden en christenen; fundamentalisme en radicalisme).
Deel 5 bevat een beschouwing over kunst en cultuur.
Deel 6 tot slot gaat in op de situatie van moslims die in Europa leven en werken.
Dit boek stelt onze beeldvorming over de islam bij. Het is een uitstekende algemene studiegids, met de aanzet voor verdere verdieping. Alle bijdragen zijn beknopt van omvang en geven gedegen informatie van hoge kwaliteit. Nuances worden zorgvuldig tegen elkaar afgewogen. De auteurs polariseren niet, maar zoeken naar achtergronden en streven naar begrip op basis van feiten. Een voorbeeld hiervan is te vinden op bladzijde 65 waar het gaat over de positie van Oeigoeren in China:
“Oeigoeren worden volgens velen geconfronteerd met systematische onderdrukking door de centrale regering, wat tot internationale discussies heeft geleid en waarover uitgebreid is gerapporteerd”.
De auteur neemt zelf geen standpunt in, maar deelt wel mee wat het probleem is en noemt bronnen voor verder onderzoek. Een gedragslijn waar andere auteurs zich ook aan houden en waardoor het boek voor een breed publiek acceptabel zal zijn.
Het viel mij op dat islam en christendom niet in alle opzichten elkaars tegenpolen zijn. De richtingenstrijd die in deel 1 wordt beschreven over de juiste uitleg van de Koran, heeft ook de vroegchristelijke kerk ondergaan, maar dan met betrekking tot de juiste Bijbeluitleg. Beide godsdiensten zien de mens als kroon op de schepping, en aanvaarden dat man en vrouw onderscheiden maar complementair aan elkaar zijn geschapen. Op blz. 154 gaat het over mensvormige attributen die de Koran toeschrijft aan God. Zijn handen bijvoorbeeld, of Zijn zitten op een troon. Binnen het christendom spreken theologen van accommodatie: God past zich aan aan het begripsvermogen van mensen. En, om niet meer te noemen, islam en christendom hebben zich te verhouden tot culturele stromingen die niet altijd passen binnen hun geloofsvoorstellingen.
Een paar vragen en opmerkingen:
In het hele boek wordt het Opperwezen consequent met God aangeduid en niet met Allah. Waarom? Nergens las ik daarvoor een verklaring, of ik heb die over het hoofd gezien. Hoe het ook zij: een toelichting was wel nuttig geweest. Allah is immers strikt monotheïstisch, terwijl het Godsbegrip drie personen binnen God veronderstelt (de Vader, de Zoon en de Heilige Geest).
Hoe grondig, veelomvattend en veelkleurig de thema’s ook zijn die worden behandeld, het onderwerp “vrouwenbesnijdenis” miste ik. In de Koran komt het begrip besnijdenis weliswaar niet voor, maar binnen sommige soennitische rechtsscholen is vrouwenbesnijdenis verplicht dan wel aanbevolen. Door migratie komt vrouwenbesnijdenis ook in Westerse landen inclusief Nederland voor. Had dit onderwerp niet enige aandacht verdiend?
Ruud Koopmans, hoogleraar sociologie aan de Humboldtuniversiteit in Berlijn, heeft grondig onderzoek gedaan naar immigratie en integratie, democratie en islam, de relatie tussen terrorisme en islam, slavernij en islam. Zijn boeken en opvattingen zijn in dit boek niet meegenomen in de beschouwingen. Dat kan zijn omdat Koopmans kritisch over de islam is, wellicht zelfs zich polariserend opstelt, en daarom niet past binnen de meer neutrale benadering van dit boek. Maar is het terecht om zijn onderzoeksresultaten buiten het debat te houden?
Er is een nuttig glossarium dat lezers vaak zullen raadplegen als ze de stof goed willen volgen. Er hadden nog wel meer begrippen aan toegevoegd mogen worden. Verspreid over het boek lezen we over malekieten, kopten, orthodoxen, maronieten, nestorianen, jakobieten. Die hadden er dus wel bij gemogen.
De algemene conclusie is echter: dit is een standaardwerk geschikt voor een brede doelgroep, knap geschreven met zorgvuldige analyses, niet polariserend maar evenwichtig. Het doel om kennis en begrip te kweken voor moslims en hun geloof wordt zeker bereikt.
Het boek is heel verzorgd uitgegeven met illustraties, een glossarium, index, bronnenopgave en auteursbiografieën.
Redacteur Joas Wagemakers is universitair hoofddocent Islam en Arabisch aan de Universiteit Utrecht. De fraaie cover is ontworpen door Mijke Wondergem.
ISBN 9789048558414 | Hardcover | Omvang 432 blz. | Uitgeverij Amsterdam University Press | 31 januari 2025
© Henk Hofman, 11 maart 2025
Lees de reacties op het Forum en/of reageer, klik HIER
