Martine Letterie

http://www.martineletterie.nl

Zie ook de recensie op Leestafel over Het geheim van de jongste ridder (6-9 jaar)

Nooit meer thuis
Martine Letterie

De titel kun je letterlijk nemen. Vanaf het moment dat Lily in 1949 aan boord van het schip stapte en staande op het dek Indië ziet verdwijnen is haar thuis verdwenen. Er was weliswaar voor haar al heel veel veranderd sinds de Japanners in 1942 Indië binnenvielen en Lily met haar moeder en zus Joyce naar het (Jappen)kamp werden gebracht waar ze als krijgsgevangenen verbleven. Maar nu ook nog het land zelf uit is een hard gelach.

Indië was destijds nog een kolonie van Nederland. Lily's vader was officier bij het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) en vocht aan Nederlandse zijde tegen de Japanners. Al de jaren dat de drie vrouwen in het kamp zaten, wisten ze niet of hun man en vader nog leefde. Gelukkig wel!
In het kamp kregen ze erg weinig te eten en de leefomstandigheden waren erbarmelijk. De bevrijding uit het kamp was een opluchting.
Maar nadat de Japanners verdreven waren, bleek dat de oorspronkelijke bewoners van Indië ook de Nederlandse overheersing liever kwijt dan rijk waren, de strijd was dus nog niet klaar en uiteindelijk werden de Nederlanders uit Indië verdreven en moest het hele gezin vertrekken uit het mooie land dat ze zo lief hebben.

Voor de oorlog was het leven goed, het gezin leidde een luxe leventje, ze leefden in een groot huis en er waren veel bediendes voor het huishoudelijke werk, er was eveneens een kindermeisje en natuurlijk kokkie, die de heerlijkste maaltijden bereidde. Maar hoe anders is het leven in Nederland waar het gezin op één kamer in Den Haag moet inwonen bij een hospita die ook - voor veel geld - de onsmakelijke, zeer karige maaltijden verzorgd. Tot overmaat van ramp wordt vader vanwege zijn opgenomen in een sanatorium in Katwijk aan zee. Moeder ondergaat het allemaal apathisch maar Lily en Joyce komen af en toe in opstand, zeker als ze kleren moeten 'kopen' die uit het jaar nul zijn.

Bovendien was er weinig begrip voor de mensen uit Nederlandse Indië (het huidige Indonesië). De mensen in Nederland hadden geen weet van de heftige strijd die gevoerd was tegen de Japanners en het akelige, zware leven in de latere Jappenkampen.

De reis naar Nederland en de latere gebeurtenissen worden bekeken door de ogen van de twaalfjarige Lily. Zij vertelt boord van het schip aan een jongen uit een lagere sociale klasse haar verhaal over het kamp en de daaropvolgende gebeurtenissen. Bennie vertelt op zijn beurt weer zijn eigen ervaringen.

Martine Letterie heeft wel vaker een kind historische gebeurtenissen laten ondergaan of vertellen, dat waren vaak levendige en beetje spannende verhalen. Martine Letterie blijft in haar verhalen ook altijd dicht bij de gebeurtenissen die werkelijk hebben plaatsgevonden wat vaak iets extra's geeft. Maar toch sleepte het verhaal me dit keer niet mee. De gebeurtenissen werden naar mijn gevoel teveel op afstand verteld. Het is meer een geschiedenis'les' in verhaalvorm dan een verhaal over een meisje dat de gevolgen van de gewelddadigheden in Indië meemaakt.

De geschiedkundige gebeurtenissen hebben de overhand waardoor het verhaal een beetje statisch wordt. Het wordt eerder een opsomming buiten het leven van het meisje om. De impact wat de gewelddadigheden en verdere verloop van het verzet gehad heeft op het meisje en de rest van het gezin komt niet goed over. Dat is jammer. Ook Bennie bungelt er een beetje bij. Je voelt dat hij de functie heeft om de geschiedenis van de minder bedeelden te vertellen maar het wordt, net als Lily, geen kind waarmee je kunt meeleven. De geschiedenis en wat zij meemaakt komen niet tot leven.

Het mysterieuze leven ofwel de geestenwereld die volgens velen zo vaak voorkomt in Indonesië, komt eveneens voor in dit boek maar komt niet goed uit de verf. Het voelt allemaal als los zand. Alles wordt wel verteld, genoemd en aangeraakt maar een echt vloeiend verhaal wil het maar niet worden.

Kortom, het boek stelde me lichtelijk teleur.

ISBN 9789025873028 | hardcover | 176 pagina's | Uitgeverij Leopold | september 2017
Leeftijd vanaf 10 jaar

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

Nooit meer thuis
Martine Letterie

Opnieuw vertelt Martine Letterie over een bepaalde periode uit de geschiedenis die door velen die er mee te maken kregen als schokkend ervaren werd. Als je leest over zo’n periode zijn het vaak grove feiten en zelfs al staat er bij dat er kinderen bij betrokken waren, dan is dat meestal ook als getallen.
Lezen vanuit een kind over hoe het was als je zoiets aan den lijve ondervond maakt natuurlijk veel meer indruk. Zeker als je het zo boeiend beschrijft als Letterie doet.

Ook in Nooit meer thuis laat ze een kind vertellen: de 12-jarige Lily vertrekt met haar oudere zus Joyce en hun ouders uit Indië, het land waar ze altijd gewoond heeft, en dat ze beschouwt als haar vaderland. Ze heeft de Nederlandse identiteit, en weet niet beter als ze hoort thuis in Indië, toen nog een kolonie van Nederland.

Toch was haar leven al niet meer zoals ze het kende. Ze woonden in een groot huis op Java, met bedienden. Het leven was er goed. Tot de tweede wereldoorlog uitbrak en in 1942 de Japanners kwamen. De bezetters sloten Nederlanders op in de zogenaamde Jappenkampen. Zij waren krijgsgevangenen. Toen de Jappen verslagen waren, bleek teruggaan naar hun oude leven niet mogelijk. Vrijheidsstrijders profiteerden van de chaos in het land. Niet alleen de Jappen moesten weg, de Nederlanders ook. Zij stelden hen voor de keus: Indonesiërs worden of maken dat je weg komt. Degenen die voor de Nederlanders vochten konden ook maar beter maken dat ze wegkwamen.

Lily’s haar vader was zo’n KNIL-officier. Ze zijn vluchtelingen als ze in 1949 aan boord gaan van het schip MS Oranje, op weg naar een land dat ze niet kent. En dat land is zo anders dan wat ze kent: het is er koud en nat – en het wordt nog erger, het is nu nog zomer! Lily’s vader wordt met TBC opgenomen in een sanatorium, moeder en haar dochters krijgen een kamer toegewezen in een pension in Den Haag.
De meisjes passen zich zo goed en kwaad als het gaat aan, maar hun moeder lijkt het op te geven.
Maar dan hebben zij nog geluk: ze staan hoog op reen lijst voor een eigen woning, omdat hun vader officier is!

Op het schip naar Nederland heeft Lily een jongen leren kennen, die dat geluk niet heeft. Hij is met zijn moeder terechtgekomen in kamp Westerbork, dat nu Schattenberg heet, maar een kamp blijft een kamp. Bennie, zo heet de jongen, had haar al verteld dat het absoluut niet leuk zou zijn in Nederland, dat ze gepest zou worden. Lily wilde het niet geloven, maar komt tot de ontdekking dat hij gelijk had. Wat nu? Toegeven aan haar heimwee, of toch maar het beste er van maken? Gelukkig kan ze haar vader bezoeken en kan ze ook naar haar tante Bé in Den Haag, een gezellig optimistisch mens.

Natuurlijk kan je in een jeugdboek niet alle facetten van een ingewikkelde periode als dit beschrijven. Martine Letterie beperkt zich dan ook vooral tot een gezin dat vanwege het beroep van de vader hun luxe leventje vaarwel moet zeggen. Leefden ze eerst als een welgestelde familie, nu moeten ze ieder dubbeltje omdraaien en wordt bovendien voor hen beslist waar ze wonen, wat ze eten en wat voor kleren ze dragen!
Daartegenover wordt Bennie ten tonele gebracht, uit een ander milieu, die een broer heeft die revolutionair was. Iemand dus die door een KNIL-er bestreden werd.
Ook is er een dienstweigeraar in het verhaal, die dus niet wilde vechten en daarvoor gestraft wordt.

Letterie besloot het magische tintje dat verbonden is aan Nederlands-Indië te gebruiken: Lily ziet verschijningen, eerst op het schip: een oudere man bij wie bloed over zijn gezicht druipt, later ziet ze haar jongere broertje, dat al jong overleden is. Dit lijkt er een beetje als een extraatje bij gehaald te zijn, en had voor een nuchtere Hollander best meer uitgelegd mogen worden.

Maar zoals gezegd: je kan nu eenmaal niet alles vertellen. Wil de lezer meer weten dan moet je op zoek gaan. Of misschien kan Martine Letterie zelf nog meer hierover schrijven! Haar stijl is heel toegankelijk, zonder uitweidingen, die afleiden van het verhaal. Deze rechttoe rechtaan stijl is prima voor de doelgroep, die immers niet zitten te wachten op een geschiedenisles!

Martine Letterie (Amsterdam, 12 december 1958) is een Nederlandse schrijfster van kinderboeken. In 1996 verscheen haar eerste kinderboek. Ze schrijft voornamelijk historische kinderboeken, die gebaseerd zijn op waargebeurde verhalen.

ISBN 9789025873028 | hardcover | 176 pagina's | Uitgeverij Leopold | september 2017
Leeftijd vanaf 10 jaar

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

Familiegeheim
Caja Cazemier en Martine Letterie

“Maar waar is iedereen? Er is toch wel meer familie? En hebben opa’s geen vrienden? Eva durft de stilte niet te doorbreken met haar vragen. Trouwens, ze zal toch geen antwoord krijgen.”

Na de begrafenis van haar opa blijft Eva vol vragen achter. Wie was haar opa eigenlijk?

In dit boek worden de vragen die Eva heeft op een mooie en bijzondere manier uitgewerkt en beantwoord. Caja Cazemier en Martine Letterie schrijven om de beurt een hoofdstuk.
Caja Cazemier schrijft over Eva, die probeert meer te weten te komen over haar familiegeschiedenis. Maar waarom wil Eva's moeder niets vertellen? En wie is die mysterieuze vrouw op het kerkhof?
Eva gaat zelf op onderzoek uit, samen met haar nichtje Annefloor. Die voelt nu als haar beste vriendin, terwijl Eva voor de begrafenis niet eens wist dat ze bestond!

Martine Letterie schrijft over Hanneke, tante Zus. Ook Hanneke denkt veel na:

“Dat meisje. Het is alsof ze in een spiegel kijkt. Het steile, halflange haar, de grijsblauwe grote ogen. Onwillekeurig voelt ze aan haar eigen grijze hoofd.”

Regelmatig duik je met Hanneke mee in haar herinneringen, naar de Tweede Wereldoorlog. Maar ook dat roept vragen op, want wie is oom Anton? En waarom wil Hanneke geen kinderen?

Caja Cazemier en Martine Letterie slagen erin alle vragen te beantwoorden zonder dat het heel cliché wordt (en àlles in het laatste hoofdstuk goed komt). Het blijft mooi tot op de laatste bladzijde, omdat je dan nog steeds niet precies weet hoe het afloopt, het is niet voorspelbaar. Ik vind het een erg goed boek, het vertelt een mooi verhaal over de àndere kant van de oorlog.

Ik ben wel ‘fan’ van Martine Letterie, ze kan heel goed over het verleden schrijven. De samenwerking tussen beide vrouwen is ook erg goed gegaan, de hoofdstukken sluiten goed op elkaar aan, de schrijfstijl is (bijna) hetzelfde, vlot en goed leesbaar en er wordt één verhaallijn getrokken.
Een groot deel van het verhaal van Hanneke is echt gebeurd. Martine Letterie heeft haar verhaal gebaseerd op dat van Els (achternaam niet bekend). Caja Cazemier heeft het verhaal over Eva helemaal zelf verzonnen.

Kortom: een mooi boek met vlotte schrijfstijl van een schrijversduo dat van mij nog wel meer boeken samen mag schrijven!

ISBN: 9789021668871 Hardcover 184 pagina's Uitgeverij Ploegsma april 2011
Leeftijd 12+

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

alt Hanna's reis
Martine Letterie

'Het is een half jaar geleden dat Hanna uit Amsterdam vertrok. De stad ziet er nog bedrieglijk hetzelfde uit. Alleen was het toen winter, en nu is het volop zomer. Maar dat is niet de reden waarom de stad anders voelt. Het is niet meer veilig. Misschien komt het door de verhalen die Hanna af en toe heeft opgevangen in Apeldoorn, of doordat ze weet dat ze hier niet mag zijn. Ze is voor het eerst van haar leven bang op straat in Amsterdam.’

Zoals Martine Letterie in een nawoord uitlegt: het verhaal dat ze beschrijft in dit boek is grotendeels gebaseerd op een waar verhaal. In de Tweede Wereldoorlog was er een meisje dat net als de Hanna uit dit boek wegens opvoedproblemen naar een gesticht werd gestuurd.
Op 1 maart 1942 kwam Margaretha Swart terecht in het tehuis dat Paedagogium Achisomog heette, een onderdeel van de Joodse psychiatrische inrichting Het Apeldoornsche Bosch, in Apeldoorn dus.
Er is informatie te vinden over haar en haar familie in de geschriften die haar neef Jesaia van Keeken schreef, gevonden in de bibliotheek van het Joods Historisch Museum. Er stond niet bij wat er precies aan de hand was, waarom Margaretha daar zat, maar dat bleek gevonden te kunnen worden via het stadsarchief van Amsterdam - Margaretha kwam verschillende keren voor in de politiedossiers- ze was een keer na spertijd op straat; ze werd opgepakt voor openbare schennis met een onbekende Duitse militair; een derde keer werd ze samen met een ander meisje op het station opgepakt.
Ze werd voor drie maanden weggestuurd, maar verbleef volgens de gegevens veel langer in Apeldoorn. Namelijk tot ze met de andere joden uit die stad in januari 1943 weggevoerd werd naar Auschwitz. Tussendoor was ze nog een keer weggelopen, terug naar Amsterdam. Tevergeefs, ze werd een vierde keer door de politie opgepakt, en teruggestuurd.

Martine Letterie heeft zoveel mogelijk deze ware gegevens gebruikt en er het verhaal van Hanna van gemaakt.
Een meisje van vijftien, dat graag de wereld wil verkennen maar zich daarin belemmerd weet door de beperkingen die de joden treffen. Een meisje dat oog krijgt voor de andere sekse; een meisje dat haar eigen weg wil vinden, maar opgesloten wordt, terwijl ze niet goed begrijpt waarom.
Schokkend verhaal, helaas een van de vele verhalen die vergeten zijn. In die serie’ Vergeten oorlog’ is dit boek verschenen.
Er worden joodse gebruiken beschreven, waardoor het voor jongere lezers misschien wat lastig lezen is, al wordt het vrij duidelijk uitgelegd. Je hoeft die gebruiken ook niet te begrijpen om de strekking van het verhaal toch mee te krijgen.

ISBN 9789025859282 | hardcover |144 pagina’s |Leopold | januari 2012
Uit de serie 'Vergeten oorlog' over vergeten aspecten van de Tweede Wereldoorlog
Leeftijd vanaf 12 jaar

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

alt Het Mysterie van de Zwarte mantel
Martine Letterie

Het is dit jaar driehonderd jaar geleden dat de Vrede van Utrecht ondertekend werd. Dit had nogal wat voeten in de aarde. Eigenlijk duurde het bijna twee jaar voor er eindelijk een akkoord was!
Martine Letterie heeft rondom dit historische feit een leuk verhaal voor kinderen geschreven met heel veel feitelijke informatie. Wat er wel en wat er niet waar is, kun je achter in het boek lezen. Nadat je genoten hebt van een lekker spannend verhaaltje.

Marie, een meisje uit een goede familie, afkomstig uit Frankrijk, wordt geacht thuis te zitten en te handwerken, zoals de meeste meisjes in die tijd. Als je geluk had mocht je lessen volgen, maar wat Marie wil: naar buiten gaan en tekenen wat ze ziet, dat is eigenlijk uit den boze. Als ze het toch doet, en enkele keren met Dirk meegaat, leidt dat iedere keer tot een terugval: ze moet thuisblijven.
Dirk is de jongen die door haar vader aangesteld is om stukjes voor de krant te schrijven; hij mag natuurlijk wèl naar buiten. Marie baalt nog erger als ze een gesprek af luistert – niet met opzet hoor – en hoort hoe een Franssprekende man regelt dat een jongen – met een zwartgemaakt gezicht, zien ze later – de vredesonderhandelingen gaat saboteren: een huis in brand steken, en juwelen stelen tijdens de feesten die de gezanten en pluripotentiaten steeds maar geven. Het is de bedoeling van de man met de zwarte mantel dat er geen vrede gesloten wordt: hij geeft de voorkeur aan een eervolle strijd op het slagveld! En als het mislukt, dan moeten de Hollanders de schuld krijgen.
Natuurlijk wil Marie dat samen met Dirk verder onderzoeken, om gehoor te krijgen bij de volwassenen. Want die geloven twee kinderen immers niet?
Alle informatie is speels in de tekst verwerkt, en wat zeer waarschijnlijk niet meteen begrepen wordt, dat is ook voor de jongen onduidelijk, dus kan Marie of haar vader het even uitleggen.

Voor kinderen die geïnteresseerd zijn in geschiedenis is dit een heel leuk boek! Maar ook als je dat niet zo nodig allemaal wil weten, lees je een leuk avonturenverhaal.

ISBN 9789025861193 | hardcover |128 pagina's| Leopold | oktober 2012
Illustraties door Rick de Haas Leeftijd vanaf 10 jaar

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

Bommen op ons huis
Martine Letterie

Dit boek is er een uit de serie 'Vergeten Oorlog'. Dat is een project dat de jeugd wil vertellen over bepaalde aspecten van de tweede wereldoorlog die niet of nauwelijks aan bod komen in jeugdboeken. Martine Letterie schrijft over het bombardement op Rotterdam, en plakt er meteen nog wat andere dingen bij. Rotterdam werd gebombardeerd op 14 mei 1940, maar wie weet nog dat op 17 mei ook Middelburg platgegooid werd? Na Rotterdam had Nederland gecapituleerd, met uitzondering van Zeeland, omdat daar het Franse leger nog standhield. Na de 17e mei niet meer.

De hoofdpersoon is de elfjarige Fien. Zij woont met ouders en broertje in Rotterdam, als de eerste bommenwerpers overvliegen. Aanvankelijk vindt ze dat reuze spannend, ze gaat zelfs op het dak staan kijken ( schijnen Rotterdammers ook gedaan te hebben). Daar voegt een vriendje zich bij haar, David. En David vindt het helemaal niet leuk. Als hij vertelt waarom niet, bekruipt Fien enige schaamte. Ze wist dat allemaal niet: dat David en zijn vader gevlucht zijn uit Duitsland, ja, maar waarom precies, dat wist ze niet. Davids moeder was omgekomen bij de schermutselingen in Duitsland, en zijn vader, een geleerde, kon in Nederland niet zijn beroep uitoefenen en zakte steeds verder weg in lethargie. Nu moeten ze opnieuw vluchten, zegt David.
Zonder het hun ouders te vertellen gaan de twee kinderen naar de haven, kijken of er een boot vertrekt naar Engeland, dan kunnen David en zijn vader mee. Maar daar zien ze hoe Duitse soldaten met waterhelikopters aankomen, en hoe een agent doodgeschoten wordt, en ze rennen naar huis. Nu heeft Fiens moeder een zus in Middelburg, dus daar moeten de twee maar heen, dat is al een eind op weg naar Engeland, zegt Fien. Voor hij kan vertrekken, heeft evenwel zijn vader het heft in eigen handen genomen. David vertrekt alleen.
En dan vallen de bommen... Fien is bij een vriendinnetje, en ziet hoe haar huis gewoon weg is. Maar waar zijn haar moeder en Rob? En haar vader, die werkt in de binnenstad, hoe is het met hem? Er volgen spannende dagen, eindigend in Koudekerke.

Martine Letterie heeft een spannend verhaal geschreven rondom dramatische gebeurtenissen. Ze verhult niets van wat er allemaal gebeurde maar scherpt ook het akelige niet aan. Door de nadruk te leggen op een jong meisje dat erg moedig is en dat haar hoofd er bij houdt, blijft de verschrikking van de oorlog - gelukkig - een beetje op afstand. Het lijkt ondenkbaar in deze huidige tijd dat een jongen en een meisje van die leeftijd samen op een fiets door Zeeland rijden, maar dat de tijden anders waren, daar gaat het juist om in dit boek om dat duidelijk te maken.
Prima boek in begrijpelijke taal, - eventueel moeilijke begrippen worden uitgelegd.
Prima project ook, leerkrachten zouden hier allemaal mee aan de slag moeten.

http://www.vergetenoorlog.nl/

ISBN 9789025853259 Hardcover 118 pagina's | Leopold B.V. | maart 2009 Vanaf 10 jaar

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

jeugd 10-12 jaar

Martine Letterie