Als de dood zucht, houd ik mijn adem in
Lex Paleaux

‘Maak er wat van Frank, we hadden het allemaal graag anders gezien, maar voor nu is dit je nieuwe huis.’

De zeventienjarige Frank wordt door de kinderbescherming naar een kleinschalige kliniek gebracht. Hij heeft dan sinds het overlijden van zijn ouders al in een flink aantal opvanghuizen en pleeggezinnen gewoond. ‘Zijn leven paste in twee armzalige verhuisdozen’.
Hij is vast van plan zich hier onzichtbaar te maken, niet op te vallen, zo min mogelijk vragen te stellen. Hij zal zijn tijd wel uitzitten. Het is vooral Quintin, een medebewoner, die hem vrijwel onmiddellijk bij de dagelijkse gang van zaken betrekt.

Het verhaal brengt de lezer naar een jeugdkliniek, waar jongeren die met zichzelf in de knoop zitten, dan wel een ‘probleem’ vormen voor hun omgeving, opgevangen worden. Veel meer dan dat lijkt het niet, er worden wel gesprekken gevoerd met hun mentor, maar de betrokkenheid van de begeleiders lijkt niet veel voor te stellen. Er is een strakke dagelijkse routine, maar vooral hebben ze elkaar. Een van hun begeleiders was in een vorig leven gevangenisbewaarder…

De jongeren moeten het samen zien te rooien, wat hun wonderwel lukt. Zolang ze in de kliniek zijn tenminste. Dat het allemaal niet van een leien dakje gaat dat is wel te verwachten. Ze dragen ieder een bepaalde bagage met zich mee, hun achtergrond en het leven dat ze tot dan toe geleid hebben is niet wat je voor kinderen wenselijk acht. Maar ook deze jongeren verdienen een plaats in het leven buiten, in de wereld, waar ze als zelfstandige volwassenen hun weg kunnen vinden. Het is de vraag of de opname in een kliniek hen daarbij helpt. Dat is in ieder geval wat de lezer zich afvraagt bij het lezen van dit hartverscheurende verhaal.

Lex Paleaux neemt je mee naar binnen, stelt je voor aan de jongeren, en vertelt over hun achtergrond, hun angsten, hun gevoelens en ideeën. Door het verhaal te laten vertellen vanuit de twee jongens Frank en Quintin ontstaat begrip over de problemen van de anderen – en zichzelf. En onbegrip, een gevoel van ‘dat kàn toch zo niet!’ als het gaat over hoe de volwassenen met hen omgaan.

Net als de eerdere drie romans bevat dit boek autobiografische elementen, hetgeen betekent dat dit verhaal over de werkelijkheid gaat. Dat besef is schokkend. En dat verdwijnt niet, ook al heeft dit verhaal vaak een humoristische inslag. En ook het feit dat het weer in een prachtig proza geschreven is, verhult de schrijnende boodschap niet.
Het verhaal krijgt een schokkende ontknoping, waarbij het besef hoe vernuftig het allemaal in elkaar steekt, de bewondering voor de schrijver nog doet toenemen. Die was toch al groot, omdat het  zo prachtig beschreven is. Een schrijnende - want immers realistische - schets van hoe het gesteld is met de jeugdpsychiatrie te beschrijven als een meeslepend, spannend en bij wijlen grappig verhaal, dat is een topprestatie.

Lex Paleaux (1977) is auteur en scenarist. Zijn debuutroman ‘Winterwater’ (2020) werd door publiek en pers lovend ontvangen. De roman werd opgenomen in de literatuurlijst van diverse middelbare scholen en zal in 2024 door heel Nederland te zien zijn in een adembenemende theatervoorstelling.

ISBN 9789493214859 | Paperback | 240 pagina's | Uitgeverij In de Knipscheer | februari 2023

© Marjo,  20 februari 2023

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

Vlo
Lex Paleaux

Na een voorwoord van Ronald Giphart duiken we halsoverkop het verhaal in. Letterlijk, want de ik-figuur bevindt zich in een auto die ondersteboven in een sloot ligt. Terwijl het water langzaam binnenstroomt maakt hij er zich druk over dat hij niet op de naam van de zanger van het liedje kan komen dat op dat moment door de autoradio klinkt. Tot de radio zwijgt.

Vervolgens gaan we terug in de tijd, naar de vroege ochtend van dezelfde dag. Vanaf dat moment beleven we mee hoe de ik-figuur zijn dag begint en hoe die verder verloopt. De man woont nog bij zijn moeder, zijn relatie met haar ervaart hij duidelijk niet als prettig. Hij voelt zich gevangen. Maar ze smeert wel de boterhammen, die hij mee naar zijn werk neemt. Ook daar voelt hij zich niet echt gewaardeerd, zeker niet meer sinds hij er achter kwam dat zijn collega’s meer verdienen dan hij.
We leren hem kennen als een chagrijnige man, iemand die zijn weg in het leven niet weet te vinden. Niets gaat goed, en iedere nieuwe tegenslag - hij krijgt het wel voor de kiezen die ene dag - maakt hem somberder. En kwader.

Maar terwijl je verder leest bekruipt je een unheimisch gevoel: wie is deze man? Waarom lezen we over deze persoon? We zouden toch het derde deel lezen van een drieluik? En al was de opzet van de eerdere twee boeken ook niet dezelfde, er was wel dezelfde hoofdfiguur: de jongen Lex, die we in ons hart gesloten hebben. Maar deze iezegrim van een hoofdpersoon is Lex niet! Wie dan wel? En waarom lezen we over hem?

Vol vertrouwen lees je door: Lex Paleaux zal er vast een bedoeling mee hebben, en hij weet ook het verhaal over deze man boeiend te maken. Alleen is het bepaald niet iemand waar je veel sympathie voor krijgt. Je leest door.
Tot de dreun in het laatste hoofdstuk. En dan klopt alles weer.

In Winterwater is er sprake van een verzameling verhalen: een cursief stukje tekst wordt gevolgd door een voorval uit het verleden van een kind. Een kind dat vragen durft te blijven stellen, hoewel hij weet dat het antwoord kan bestaan uit klappen. Een kind dat anders is, en eenzaam. Alleen zijn pake begrijpt hem en de twee zijn dan ook dol op elkaar.
In het tweede boek is nog steeds de jongen de spil waar alles om draait, maar nu is pake de belangrijkste bijfiguur. Al is de vorm van het boek anders, het lijken nu meer losstaande verhalen die wel op een bepaalde volgorde staan, maar hier wordt de verbinding met het heden meestal als een afterthought neergezet.
Van deze vorm is in het derde deel dus geen sprake. Ook de sfeer is ten enenmale anders.
En toch zijn de boeken zodanig met elkaar verbonden dat je ze echt alle drie moet lezen wil je het geheel begrijpen.

Bijna op het einde van het boek staat deze zin, die wordt herhaald op de achterflap:

‘De bewolking krijgt steeds meer de overhand op een dag die toch al overschaduwd werd door gevoelens van negativisme en teleurstelling. Zelfs de vogels hebben zich teruggetrokken en alleen het zachte geritsel van de bladeren in de bomen dient als de soundtrack van een leven dat niemand wil.’

Je beseft het dan nog niet, maar deze zin is in feite een korte inhoud van het boek dat het verhaal vertelt om alleen nog de details in te vullen.
Giphart heeft gelijk: Paleaux’s werk heeft vrienden nodig. Sluit u allen aan!

Lex Paleaux (1977) afkomstig uit Friesland, nu woonachtig in Haarlem, is schrijver van scripts voor televisie, theater en film.  Winterwater was zijn debuut.

ISBN 9789493214354 | Paperback | 210 pagina's | Uitgeverij in de Knipscheer| maart 2022

© Marjo, 30 maart 2022

Lees de reacties op het forum, klik HIER

Het leven is een circus
Lex Paleaux

Als kind woonde Lex in een dorp in Friesland met zijn godvrezende moeder, zijn gedweeë vader en zijn grootouders waar hij dol op was. Nu woont hij met zijn hond en vriendin in Haarlem. In de columns wordt een parallel gelegd tussen verleden en heden, tussen het dorp en de stad, tussen het leven als kind en dat van een volwassene. Maar ook is er vaak een knipoog naar de toekomst, dromend over het kind dat op komst is.

Vrijwel ieder stukje begint in het verleden. Iets wat nu gebeurt roept een herinnering op, dat kan iets zijn dat op straat gebeurt, een gedachte aan wat nog moet komen, altijd staat het in relatie tot het verleden.
Wat er in het verleden gebeurde zijn de levenslessen die hem hielpen bij alles wat daarna kwam, en die de waarden vormen waarmee hij zijn kind op kan voeden. Het leven is niet alleen een circus, het is ook een cirkel. De cirkel van het leven.

In het titelverhaal neemt pake zijn kleinzoon mee naar het circus, hetgeen stiekem moet gebeuren. De ouders keuren een circus af. Maar natuurlijk is de jongen opgewonden: een circus! Dat is iets wonderbaarlijks, iets magisch. Toch?
Maar als zijn grootvader na afloop vraagt wat hij er van vond:

‘Ik vertelde dat de leeuw veel magerder leek dan op de foto, de rondrennende paarden volgens mij liever in een weiland zouden galopperen en dat de ezel zijn oren steeds plat naar achteren hield.
’Dat was geen blije ezel, toch pake?’

Het leven is een circus, het houdt je voor de gek waar je bij staat. ‘De truc is om tussen de poep en het zaagsel de zoete geur van suikerspinnen te blijven waarnemen.’

Het zien van een vetplantje bij een bloemist in Haarlem leidt tot een verhaal over een kwajongenstreek, toen hij plantjes wegpakte om zelf te verkopen. Of als de hond niet luistert en Lex vloekt op dezelfde manier als zijn oom Bobbie dat deed en komt Godfried Bomans er aan te pas. Het jongetje dat het te druk heeft om te oefenen met voetballen ontlokt hem een herinnering met een glimlach.
'Ik ben niet Lex....Ik ben Marco van Basten!' Werelddoelpunt of niet, Marco van Basten kreeg een pak slaag en moest zonder eten naar bed.' In zijn enthousiasme had hij een deuk getrapt in de garagedeur...

Meer dan zeventig ‘levenslessen’ bevat dit boek, je kunt ze ter harte nemen, maar je kan er ook simpelweg van genieten, want stilistisch gezien zijn de stukjes prachtig. Je voelt dat het leven de schrijver nu beter gezind is, al reiken de tentakels vanuit het verleden nog steeds tot in het dagelijks leven.
Soms ontlokt hij je een glimlach, soms word je tot ontroering toe geraakt. Het is niet vreemd als je boos wordt, maar net zo vaak heb je de neiging om het kind aan te moedigen: ‘goed zo jochie’.

Wie zijn debuut ‘Winterwater’ nog niet gelezen had, zal die omissie nu zeker ongedaan maken! Voor degenen die het boek wel kennen is er herkenning. De verteller is het joch op wiens spontaneïteit en onschuld met harde hand gereageerd wordt. En die weigert daar aan ten onder te gaan. De columns getuigen daarvan.
En dan is dit boek een mooi eerbetoon aan pake, aan de grootvader die zo wijs was en die er altijd was voor de jongen. En die node gemist wordt.

‘Het was een prachtige dag en mijn geheugen vond het belangrijk om deze foto van mijn herinnering in te lijsten.’
‘Mam, als ik niet met Ridder Melchior mag spelen, omdat ik hem alleen in mijn fantasie kan zien, waarom moeten we dan wel tot God bidden?’

Lex Paleaux (1977) is een Haarlemse auteur van Friese komaf. Zijn debuut Winterwater verscheen in maart 2020.

ISBN 9789493214071 | Paperback | 256 pagina's | Uitgeverij In de Knipscheer | oktober 2020

© Marjo, 22 september 2020

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

Winterwater
Lex Paleaux

‘Onder water hoorde ik alleen nog maar stilte. Het was een raar soort stil, maar toch ook fijn. Niet zoals ’s nachts als ik wakker werd en het hele huis nog sliep. Of de stilte die je kon horen vlak voor dominee Wesseling op zondag de zegen uitsprak in de kerk. Het leek een beetje op het geluid van stilte als ik heel erg verkouden was en behalve mijn neus ook mijn oren verstopt zitten.’

Het was zijn tijd nog niet. De jongen, ik-verteller Lex, wordt door zijn grootvader uit het water gehaald nadat hij door het ijs gezakt is.

Winterwater is een verzameling verhalen die samen het verhaal vertellen van een gevoelige jongen die geen begrip vindt in de wereld om hem heen. Dat is in Friesland, in de jaren tachtig. Zijn moeder is streng gelovig en heeft losse handjes. Vooral als het om haar jongste gaat. Zijn twee oudere broers lijken een eigen weg te kunnen gaan zonder klappen op te lopen. Zij stellen geen moeilijke vragen, zoals Lex wel doet. De vragen die hij stelt, getuigen vanuit een nieuwsgierige aard en dat wordt niet op prijs gesteld in het streng gereformeerde gezin. Waarom kan hij niet aanvaarden? Geloven? Gewoon doen wat hem gezegd wordt?
Maar dat is nu juist het probleem. Zeker als het over God gaat. Als hij leert dat God hem altijd zal beschermen, hoe kan het dan dat hij niet opgevangen wordt als hij valt? Zijn poging te bewijzen dat God bestaat levert hem een flink pak rammel op. Niet het eerste en niet de laatste overigens.

Lex spreekt drie talen: Frans, Nederlands en Fries. Dat Frans is vanwege zijn vader, een Fransman, die na een ongelukkige val thuis zit. Lex’ moeder zegt dat ze arm zijn, hetgeen leidt tot een in onze ogen hilarisch voorval. Maar geld dat voor de armen is uit de collectezak halen in de kerk, je kan je voorstellen dat het hem in de problemen brengt. Zoals dat vaker gebeurt.

Lex is een eenzaam kind, dat zelfs na een verschrikkelijke gebeurtenis bij niemand terecht kan. Het leidt tot psychische problemen, hij doet zijn best niet meer op school, plast weer in zijn bed, en onderschept tenslotte een brief die niet voor hem bestemd is maar wel over hem gaat. Het is de druppel.

'Ik vergat steeds vaker om de radiozender weer naar Frankrijk te sturen. Soms was mijn vader boos en soms ook niet. Ik merkte dat zijn boosheid mij niet meer zo raakte. Het deed er niet toe... Ik deed er niet toe.'

De verhalen, steeds voorafgegaan door een cursief stukje tekst, als een voorzet tot het verhaal, staan niet in chronologische volgorde, ze overspannen een periode van zo’n acht jaar en geven een duidelijk beeld van de jeugd van een jongen die anders is dan zijn ouders gewend zijn. Zij begrijpen hem niet, lijken ook nauwelijks belangstelling te hebben. Als hij na het behalen van een kampioenschap met zijn teamgenoten op een kar door het dorp rondgereden wordt, staat iedereen voor de deur van hun huis, juichend en klappend. Behalve bij de familie van Lex.

Winterwater is een schrijnend verhaal dat je geschokt achterlaat. Niet dat de verhalen somber zijn, integendeel zelfs, de manier waarop de jongen vertelt is eerder opgewekt te noemen, zelfs als hij vertelt over een pak slaag lijkt hij dat niet erg te vinden. Lijkt! De teneur is immers niettemin benauwend en het boek eindigt dan ook met een drama. In een beeldende stijl weet Lex Paleaux uiteen te zetten hoe de gevoelswereld van de jongen botst met in het leven teleurgestelde ouders binnen een streng christelijke achtergrond.

Lex Paleaux (1977) afkomstig uit Friesland, nu woonachtig in Haarlem, is schrijver van scripts voor televisie, theater en film.
Winterwater is zijn debuut.

ISBN 9789062657926 | Paperback | 224 pagina's | Uitgeverij in de Knipscheer| januari 2020

© Marjo, 12 maart 2020

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER