Vertel het iemand
Rachida Lambaret

Een naamloze hoofdpersoon vertelt over zijn leven dat bizar lijkt, maar dat in feite een lot was dat vele Noord-Afrikanen – en niet alleen hen – trof. Zijn verhaal eindigt op de slagvelden van de Eerste Wereldoorlog, als deelnemer in een conflict waar hij niets van begrijpt en eigenlijk ook niets mee te maken heeft.

Hoe geraakt een jonge Berber, een Amazigh, verzeild in deze oorlog? Hij beschrijft het in het dagboek dat hij overhandigt aan de man die zijn vader is. Op dat moment zit de jongen in de gevangenis, wachtend op het oordeel van de krijgsraad.

‘Hij en ik (=de vader) leefden in twee verschillende werelden. En in onze beide werelden golden andere regels en andere overtuigingen. De waarheid deed er hier, op deze plek, niet toe. Mijn waarheid kon nooit de zijne worden, en zijn waarheid nooit de mijne.’

In het dagboek vinden we het verhaal van zijn jeugd, hoe hij opgroeit in een dorp met alleen zijn moeder, die hem vertelt dat zijn gestorven vader een Zayane was (een Berbervolk). Later ontdekt hij dat zijn moeder uit haar dorp is weggestuurd omdat ze zwanger was. Van een buitenstaander, een Europeaan. Er is nog een zus, naar wie hij op zoek gaat.

Het is het verhaal van een jongen die wil leren, die niet tevreden is met een eenvoudig dorpsleven, en dan ontdekt dat het leven hem niet brengt wat hij zo graag wil. Ja, hij wil wel naar Frankrijk, het land waar zijn vader vandaan komt, en waar nog zoveel te ontdekken valt. Maar hij wordt ingelijfd bij het leger, en wordt net als de overige Noord-Afrikanen als kanonnenvoer de linies ingestuurd. Zij spreken geen Frans, velen niet eens Arabisch. Ze kunnen niet lezen of schrijven, hebben geen idee wat ze daar in dat koude, natte land doen.

‘Waren ‘Vrijheid, gelijkheid en broederschap’, die drie woorden die kolonel Djinn maar bleef herhalen, ook woorden die hun ware aard verborgen? Want als er iets was waar ik en de andere jongens zeker van waren, dan was het wel het feit dat we hier noch gelijk, noch vrij waren. En onze broederschap beperkte zich tot de mannen met wie we de huidskleur gemeen hadden.’

Onze hoofdpersoon kan als een van de weinigen wel schrijven en dat komt hem duur te staan. Want zijn observaties - onder andere over de racistische neerbuigende houding van de officieren - worden gelezen door diezelfde Franse officieren.

‘Vertel het iemand’ een titel die precies zegt wat er zou moeten gebeuren: dat het verteld wordt, hoe Europese landen hun koloniën betrokken in hun oorlog. Mannen werden geronseld, terwijl ze niet eens wisten wat ze gingen doen. Een eerlijke behandeling kregen ze evenmin.

Het grootste deel van het boek vertelt evenwel over het leven op het Marokkaanse platteland in het begin van de twintigste eeuw, waar geloof en bijgeloof een grote rol speelt, en de meeste mensen ongeletterd bleven.

‘Ondertussen leerde ik op mijn hoede te zijn voor mannen en vrouwen die heldhaftige verhalen vertellen over onze voorouders, over onze geschiedenis. He grootser de verhalen, hoe groter de schande en de duistere plekken die men angstvallig probeert te verbergen. Er is altijd wel iets wat verzwegen wordt.’

Lamrabet gebruikt veel Marokkaanse woorden, die soms wel, soms ook niet uit de context duidelijk worden. Er is geen woordenlijst.
Ook verwerkt ze heel subtiel in haar verhaal dat de verschillende culturen misschien wel erg verschillend zijn, maar toch ook veel gemeen hebben. Bijvoorbeeld op het gebied van godsdienst. De Bijbel en de Koran hebben best het een en ander gemeen.

Rachida Lamrabet (1970) komt oorspronkelijk uit het Noorden van Marokko. Zij was drie jaar oud toen ze in Borgerhout bij Antwerpen kwam wonen. In 2006 won ze de Kif Kif literatuurprijs "Kleur de kunst!" met het verhaal Mercedes 207. In 2007 debuteerde Lamrabet met Vrouwland, een verhaal over jonge mensen die dromen van een beter leven. Dat boek won in 2008 de Debuutprijs van Boek.be met medewerking van de Provincie Antwerpen. Ze won de BNG Nieuwe Literatuurprijs 2008 voor Een kind van God.

ISBN 9789463103107 | Paperback | 256 pagina's | Polis | augustus 2018

© Marjo, 28 november 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER