De oorlogsbruid
Nancy  Richler

Het is net na de Tweede Wereldoorlog. Op het station van Montreal  stapt een jonge Joodse vrouw uit de trein, op het perron. Ze komt via Palestina uit Oost Europa om haar verloofde te ontmoeten. Ze kent hem niet.  De verloofde in spé, Sol Kramer,  wandelt dat zelfde perron op, werpt één blik op zijn aanstaande en keert zich om, de jonge vrouw in vertwijfeling al wachtend achterlatend. De broer van Sol, Nathan, begrijpt de watervrees van zijn broer niet, hij valt meteen voor de mooie Lily. Sol zelf begrijpt met terugwerkende kracht zijn eigen aversie ook niet, en blijft tot ver in zijn eigen huwelijk spijt houden van zijn afwijzing. De jonge vrouw, Lili Azerov, is echter niet wie zij zegt te zijn. Ze heeft haar identiteit in de oorlog gestolen van de echte Lily Azerov, die is overleden. Deze blijkt echter familie in Montreal  te hebben, en zo belandt Lily met al haar geheimen in een wereld vol ingewikkelde relaties van mensen die op de een of andere manier allemaal sporen van het naoorlogs leven met zich mee dragen. De druk blijkt te groot. Op een  dag, als haar schoonzusje binnenwandelt voor een bak koffie, gaat ze melk halen in de supermarkt, en komt nooit meer terug. Ze laat haar net geboren dochtertje, Ruth, achter in de schoot van de familie. Ruth komt in haar jeugd aan aandacht niets te kort, haar vader Nathan, haar Oom Sol, zijn vrouw Elka en haar beide Oma’s ontfermen zich over haar. Tot haar zesde verjaardag mist ze haar moeder niet, maar op die dag arriveert er opeens een pakketje met een steen en een kaartje. Op het kaartje staat slechts de vindplek van de steen, de datum, en de weersomstandigheden van die dag. Verder niets, géén groet, géén boodschap. Toch brengt die steen vanuit het niets de beeltenis van haar moeder terug in haar bestaan.

“Hij is van je moeder,”zei mijn vader en toen hij dat zei werd ik iemand anders. Mijn hele leven was ik een meisje zonder moeder geweest. Ze was kort na mijn geboorte weg gegaan, niemand wist waarheen. Ze had geen contact meer gezocht en ze zou nooit meer terug komen. Ergens was het of ze niet voor me bestond. Ik miste haar niet, had  haar nooit gemist. Ik wist ook niet wat ik moest missen. Haar afwezigheid vormde een achtergrond in mijn leven, meer niet. Het was een gegeven, een vaststaand onveranderlijk feit. Nu had ik toch ineens een moeder. Ze was daarvoor  bij Lem Lake  in Manitoba geweest. Het was koud maar onbewolkt geweest. Er had een matige wind gewaaid. Ze had een roze steen gezien en die op geraapt. En toen ze dat deed, dacht ze aan mij.”

De afwezige moeder en haar geheimen worden een obsessie voor Ruth. Wat niet minder wordt als in de loop der jaren stenen blijven komen en helemaal niet als ze toegang krijgt tot een leeg dagboek van haar moeder, en een volgeschreven dagboek in het Jiddisch, wat niet door haar geschreven blijkt te zijn. Verder blijkt haar moeder nog een ongeslepen diamant achter te hebben gelaten. Ruth komt steeds kleine stukjes van de puzzel te weten, maar compleet krijgt ze de puzzel nooit. Wie was haar moeder écht, wat staat er in het boekje, waarom wil niemand dat voor haar vertalen, waarom is haar moeder weggegaan, waarom stuurt ze stenen, waarom zoekt ze geen verder contact? En waarom vertellen de mensen om haar heen niet wat ze weten? Meer nog dan het zoeken naar wat er precies gebeurd is, is het een zoeken naar identiteit. Een zoektocht die bij meer personages in het boek een rol speelt; wie ben ik als er niemand meer over is van de mensen die bij me hoorden, wie ben ik als ik niet weet wie mijn moeder is?

"Wist hij niet dat nieuwsgierigheid naar onze afkomst ons definieerde als mens? Dat het niet taal was, zoals hij misschien dacht, of opponeerbare duimen, maar afkomst, die onlosmakelijk aan je bestemming was verbonden."

Nancy Richler baseerde De Oorlogsbruid heel losjes op de geschiedenis van haar grootmoeder die ook vanuit Europa naar Canada kwam om te trouwen, en die ook door haar bruidegom werd afgewezen en met een van zijn broers trouwde. Daarnaast kwam ze in aanraking met het verhaal van een vriend wiens voorouders in de oorlog gedwongen door de omstandigheden de identiteitspapieren van een overledene hadden over genomen, om zo kans te maken uit Europa te ontkomen. Het is, doordat geen enkel personage zwart-wit wordt afgeschilderd, een genuanceerd boek geworden, wat behalve over de gevolgen van de oorlog, en de keuzes die je daar soms gedwongen wordt te maken, ook over identiteit gaat én over het doorwerken van de oorlog lang nadat hij is afgelopen. Het boek bevat leesclubvragen en lijkt me inderdaad zeer geschikt om met een leesclub te lezen. Vragen genoeg over de motieven en de losse draadjes die ook na het lezen van het boek over blijven. Dat is dan ook meteen mijn enige kritiekpunt op het boek, iets minder losse draadjes en iets meer inzicht in de motieven van Lily had wat mij betreft wel gemogen.


ISBN  978  90  229  6171 1 Paperback 368 pagina’s  Uitgeverij Orlando Februari 2013
Vertaling Tjadine Stheeman

Willeke, 4 maart 2013

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER