De weduwe van de kolonie
Haar leven in de maatschappij van weldadigheid
Marja Visscher

1852
Asschen Kaatje loopt elke dag door de straten van Rotterdam, ze belt overal aan en neemt de emmer vol as, oude kledingstukken, oud meubilair en versleten speelgoed mee naar de askar. Bovendien speelt ze postillion d'amour voor de bewoners. Menig aantal briefjes zijn door haar over en weer gebracht naar jonge geliefden. Ze krijgt niets betaald maar is tevreden met haar werk.
De oude Gerrit, de asman, staat oogluikend toe dat de vrolijke en meelevende Kaatje de sintels en kledingstukken meeneemt om te gebruiken of te verkopen. Thuis wacht haar immers Nelis, haar echtgenoot voor de wet, maar in werkelijkheid een oude vriend uit het weeshuis waar ze samen mee opgroeide. Kaatje zorgt voor Nelis en moedert over hem. Zo geliefd als Asschen Kaatje is, zo'n afkeer hebben mensen van Nelis die al het bijeengescharrelde inkomen door Kaatje naar de kroeg brengt.
Het is Gerrit die het jonge meisje steeds helpt aan brood en zelfs aan een huis - wat meer een beschimmelde kelder is. Dankzij Gerrit is het stel nog in leven.

Het hebben van een postadres maakt dat Kaatje en Nelis een brief krijgen waarin ze gesommeerd worden om zich aan de kade te melden om verscheept te worden naar Veenhuizen. Kaatje is blij, ze heeft gehoord dat ze daar een eigen huisje met een stukje grond, kleding en voedsel  krijgen. Heel wat beter dan het grauwe hok waarin ze leven en de vieze lappen waarin ze rondlopen.
Het houdt wel in dat ze de strenge regels van Veenhuizen moeten opvolgen, wat o.a. geen drank inhoudt. Nelis ziet het niet zitten. Maar ze worden verplicht te gaan.
Gerrit en zijn vrouw komen afscheid nemen. Het spijt hem zeer dat Kaatje weggaat.

Maar onderweg overlijdt Nelis plotsklaps. Een ambtenaar van de Maatschappij van Weldadigheid waar de kolonies onder vallen, heeft echter medelijden met het jonge meisje en zorgt ervoor dat ze in Wilhelminaoord terecht kan. Veenhuizen blijkt meer een heropvoedingsoord voor zwervers en arme mensen te zijn. Wilhelminaoord biedt veel meer kansen op een goed leven. Aanvankelijk voelt Kaatje zich als een prinses. Een eigen warm huisje, schone kleren, een écht bed, en genoeg eten. Ze weet niet wat haar overkomt.
Later begint ze de benauwdheid van de strenge regels te ervaren, de twijfel komt op, moet zij haar hele leven zo doorgaan? En die gedachte leidt tot vele complicaties die Kaatje niet voorzien had.

Zelf heb ik De kolonieman van Angelie Sens over de oprichter van de kolonies gelezen. En ook de boeken De proefkolonie, De strafkolonie en De kinderkolonie van Wil Schackman, Het pauperparadijs van Suzanna Janssen. De verhalen daarover zijn fascinerend en daarom wilde ik dit boek ook lezen. De genoemde boeken waren non-fictie boeken maar Marja Visscher heeft een historische roman geschreven rond de kolonie Wilhelminaoord en het is duidelijk dat ze heel veel research daarvoor gedaan heeft.
Ook de tegengeluiden over de koloniën die leefden in de stad heeft ze mooi weergegeven. Het hele idealistische plan van Johannes van den Bosch om verpauperde mensen een toekomst te geven, zagen zij als een grote opruiming van bedelaars, alcoholisten en zwervers.

Veel bewoners van de kolonies zagen het echter wel als een nieuwe start, het was niet niks wat ze kregen, maar ze moesten wel hard werken en de enorm strenge regels opvolgen. De beloning was dat je aan het eind het huisje jouw bezit werd. Maar voor het zover was...

Marja Visscher laat zien hoe sommige kolonisten de regels te benauwd vonden, vooral het niet mogen gebruiken van alcohol woog zwaar. Zwarte handel vierde hoogtij. Een aantal bewoners van de kolonies liepen weg, ze maakten een plaggenhut in het veen, dat was meestal meer een kuil met een schoorsteen. Die 'woning' werd opgebouwd tussen zonsondergang en zonsopkomst omdat het een ongeschreven regel was dat het nieuwe ‘huis’ mocht blijven staan als de schoorsteen ’s morgens rookte.
Ook dit verwerkt Marja Visscher mooi in het verhaal.
Dus naast de vreugde van een eigen huis en haard hebben, laat zij ook de keerzijde zien van de Maatschappij van Weldadigheid.

Het personage Kaatje maakt een enorme ontwikkeling door, mede doordat ze leert lezen en schrijven, maar ook toen was het voor een vrouw alleen niet makkelijk. Ze moet heel veel doorstaan voordat zij eindelijk haar rust vindt.
Fijn verhaal dat inlevend en goed verteld is.

ISBN 9789020556308 | Paperback | 256 pagina's | Zomer en Keuning | 16 oktober 2024

© Dettie, 21 november 2024

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER