Een keukenmeidenroman
Kathryn Stockett

De titel staat niet voor  een bouqetreeksverhaal of een ander soort flutromannetje maar het gaat daadwerkelijk over 'keukenmeiden' ofwel zwarte hulpen in Jackson, de hoofdstad van de staat Mississippi.

Op de flaptekst staat:
In het Mississippi van de jaren 60 wordt aan zwarte vrouwen wel de opvoeding van blanke kinderen toevertrouwd, maar niet het poetsen van het tafelzilver. Drie vrouwen zijn het allesbepalende rascisme meer dan zat en besluiten dat de vesrchillen tussen hen minder belangrijk zijn dan de overeenkomsten.

Deze drie vrouwen zijn  Skeeter, Aibileen en Minny. De eerste is blank de andere twee zijn zwart.
Miss Phelan bijgenaamd Skeeter is 23 en lang en lelijk, ze woont nog bij haar ouders en is grootgebracht door de zwarte hulp Constantine die spoorloos verdwenen is tijdens haar studie aan Ole Miss, de universiteit van Mississippi. Skeeter en Constantine hadden een zeer hechte band en Skeeter begrijpt niets van de verdwijning maar niemand wil haar daarover iets vertellen.
De droom van Skeeter is schrijfster worden en ze solliciteert als redactrice bij de uitgeverij Harpers & Row. Chef redactie, Elaine Stein, adviseert haar eerst maar eens te laten zien wat ze kan.

Als u werkelijk serieus bent, zou ik bereid zijn uw beste ideeën te bekijken en mijn mening te geven. De reden dat ik dit aanbied, miss Phelan, is dat iemand dit ooit voor mij heeft gedaan.

Deze brief maakt dat Skeeter solliciteert bij de plaatselijke krant, de Jackson Journal. Ze wordt aangenomen en wordt de nieuwe Miss Myrna, die columns  met huishoudelijke tips schreef, alleen weet Skeeter niets over het huishouden. Ze vraagt raad bij Aibileen, de zwarte hulp van haar vriendin Elizabeth Leefolt.
- Daar is net een aparte wc geplaatst in de garage voor Aibileen, dan kan ze geen ziektes meer overbrengen. -
Aibileen helpt haar met de vragen van de lezers van  de krant en langzamerhand ontstaat er een band tussen beide vrouwen en wisselen ze wat meer informatie uit. Aibileen vertelt over haar overleden zoon die een boek wilde schrijven over hoe 't was om in Mississippi als zwarte voor een baas te werken. Dit brengt Skeeter op idee. Als zij nu eens... Ze oppert het idee aan Elaine Stein, deze stelt echter dat ze dan meerdere zwarte mensen moet interviewen. Maar de zwarte mensen piekeren er niet over. Als uit zou komen dat zij over hun blanke bazen gepraat hebben dan zou dat minstens hun baan kosten en misschien wel erger, bijvoorbeeld  in elkaar geslagen worden of gedood. Aibileen is de enige die ja zegt ook al is ze doodsbang. In het geheim ontmoeten de twee vrouwen elkaar en langzamerhand hoort Skeeler hoe vernederend het is voor blanke mensen te werken. Maar ook hoort ze de waarheid over de verdwijning van Constantine en de rol die haar eigen moeder er in gespeeld heeft.

Aibileen vraagt veel mensen of zij mee willen werken aan het boek zo ook aan Minny, de beste vriendin van Aibileen. Maar Minny is anders dan de zachtaardige Aibileen. Zij heeft een gezin en een grote bek. Ze is veel baantjes krijtgeraakt vanwege dat laatste en heeft het geld veel te hard nodig. Haar grootste vijand is Hilly, de vriendin van Skeeter.
Hilly heeft Minny ontslagen en rondgebazuind dat Minny haar zilver gestolen heeft, wat niet waar is.  Niemand wilde Minny daarna nog hebben, hoewel ze bekend staat om haar voortreffelijke kookkunst.  Met veel pijn en moeite heeft ze nu een andere baan gevonden,  een eind buiten de stad, bij miss Celia. Deze ziet er uit als een seksbom, wordt (daardoor) geweerd door de societydames én is degene die de voormalige verloofde van Hilly 'ingepikt' heeft.
Minny durft niet opnieuw haar baan te riskeren maar toch knaagt de vraag van Aibileen aan haar, de waarheid zou eindelijk eens naar buiten gebracht moeten worden. Na lang aarzelen zegt Minny ook ja.
En, na een zeer onterecht ontslag met akelige gevolgen van een andere zwart hulp, komen steeds meer zwarte vrouwen zich aanmelden om hun verhaal aan Skeeter te vertellen.

Skeeter beseft wat voor risico de vrouwen nemen. Ze krijgt steeds meer een hekel aan de georganiseerde kliek waar ze vroeger mee omging. Haar vroeger beste vriendin Hilly is de overheersende, gebediende factor in het societyleven van Jackson. Wat zij wil moet gebeuren en iedereen is zo bang voor haar dat ook alles inderdaad zo gebeurt. Hilly is groot voorstander van de rassensegregatie en ze vermoedt dat Skeeter iets in haar schild voert tegen haar acties. Langzamerhand zorgt Hilly er voor dat Skeeter nergens meer welkom is. Dat kan Skeeter niet eens zoveel schelen maar wel dat de deadline nadert en dat ze  nog niet klaar is met het boek, de drie vrouwen zetten alles op alles om het toch voor elkaar te krijgen en nemen alle risico's voor lief.

De drie vrouwen zijn zo neergezet dat je wil weten hoe het verder met ze gaat. De verhalen van Aibileen en Minny zijn schrijnend en triest. Beiden zijn ze zo gewend aan onderdanig zijn dat het hen veel moeite kost de waarheid te vertellen en dat nog wel aan een blanke vrouw. Skeeter vraagt zich zelfs af of ze de hele waarheid vertellen, ze vermoed van niet. Op de achtergrond speelt de moord op John F. Kennedy, de 'droomtoespraak' van Martin Luther King maar in Jackson zijn de blanken niet erg geïnteresseerd in deze laatste. het is de tijd van de Vietnamoorlog en de hippies. Alles verandert en de vrouwen krijgen hoop door het vertellen van hun verhalen. Voor de zwarte vrouwen voelt het als een opluchting eindelijk te kunnen vertellen wat als een steen op hun maag rustte. Sommige vrouwen spreken goed over hun baas, anderen slecht. Maar Minny, Aibileen en Skeeter zijn nog steeds bang, wat als ontdekt wordt dat zij en al die andere vrouwen de verhalen geschreven en verteld hebben, wat staat hun nog te wachten...

De drie vrouwen zijn dus mooie ronde karakters maar Hilly, toch ook een belangrijk persoon in het verhaal, komt niet goed uit de verf. Ze moet een loeder voorstellen maar ze overtuigt niet als personage, ze had feller, valser moeten zijn. Nu is het een vrouw waarvan je weet dat ze niet aardig is maar je siddert niet als ze in de buurt is. Je voelt wel hoe zulke personen geweest moeten zijn, blind voor hun zwarte personeel, die een soort voorwerpen waren waar je alles mee kon doen. Verstand of een eigen persoonlijkheid hadden ze niet laat staan gevoel.
Natuurlijk is het schokkend, dat is het altijd, maar de schrijfster heeft het niet schokkend beschreven, van mij had het wel wat harder gemogen. Nu worden toch veel schrijnende zaken vriendelijk verteld.
Toch leest het boek als een trein, ik kon haast niet stoppen, dat kan ook haast niet anders met zo'n onderwerp. Je leeft mee met de vrouwen, je voelt de angst voor ontdekking tijdens de gesprekken alsof je zelf  ook in die kamer bent en hoopt met ze mee op de goede afloop.
Een erg sterk verhaal, een mooi boek, kortweg, een aanrader!

De schrijfster zegt zelf over haar boek:
'Ik pretendeer niet te weten hoe het werkelijk voelde om een zwarte vrouw in Mississippi te zijn, vooral in de jaren zestig van de vorige eeuw. Volgens mij kan geen enkele witte vrouw dat weten, zelfs niet, of misschien wel juist niet, als ze een zwarte hulp had. Toch is het voor ons allemaal van cruciaal belang om in ieder geval te proberen het te begrijpen.'

ISBN 9789049951221 Paperback  493 pagina's uitgeverij Mistral januari 2010
Vertaald door Ineke van Bronswijk

Dettie, januari 2010

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER