Het Adrianusdossier
Historische roman
Joris Tulkens

Dit boek gaat over paus Adrianus VI (in 1522 de eerste en enige Nederlandse paus uit de kerkgeschiedenis) en diens secretaris en vertrouweling Dirk van Heeze (1485-1555).
De lezer van dit boek doet er, als hij minder goed thuis is in de 16^e-eeuwse geschiedenis, goed aan om met behulp van google de biografie van deze twee hoofdpersonen eropna te lezen. Gewapend met die kennis is dit boek uitstekend te lezen.

Het is een historische roman. Feiten zijn dus gemixt met fictie. De auteur heeft dat voortreffelijk gedaan. Zijn kennis van zaken staat buiten kijf, de dialogen zijn sprankelend en het boek heeft een hechte structuur. Het is moeilijk uit te maken waar fictie begint en de feiten naar de achtergrond verdwijnen. Het is dus een geloofwaardig verhaal geworden.

In 1522 konden de kardinalen het niet eens worden over de benoeming van een nieuwe paus. De voorzitter van het conclaaf liet daarop de maaltijden, die via een draailuikje in de kapel naar binnen werden geduwd, drastisch inperken. Droog brood en nagenoeg uitgedoofde kachels moesten bewerkstelligen wat de Heilige Geest niet kon klaarspelen” (blz. 162). Een prachtige zin, waar de ironie van afdruipt! Het conclaaf koos uiteindelijk voor een niet-Italiaan, iemand die ze niet kenden en die nog nooit in Rome was geweest.

Paus Adrianus kwam aan het bewind in een tijd dat de kerk schudde op z’n grondvesten. Zijn voorganger Leo X, “was de meest verspilzuchtige en goddeloze paus die Christus’ Kerk ooit heeft gekend. Hij was al kardinaal op zijn veertiende” (blz. 180).

Humanisten, Erasmus voorop, kritiseerden het morele verval binnen de kerk. Luther sloopte bovendien de leerstellige uitgangspunten van de kerk. Allerwege klonk de roep om hervormingen. Paus Adrianus wilde daaraan tegemoetkomen, maar komt in zijn pontificaat dat slechts een jaar duurde niet verder dan een eerste aanzet. En hij stuitte ook nog eens op fel verzet van vooral de Italiaanse kardinalen.

De auteur vertelt het verhaal vanuit vele perspectieven.
Secretaris Dirk van Heeze legt een dossier aan over de paus. Tijdgenoten die hem goed hebben gekend vraagt hij om een beoordeling. Samengevoegd leveren de schetsen een compleet beeld op van de persoon en diens beleid;

Gevormd in zijn jeugd door de Moderne Devotie kiest Adrianus voor het ideaal van ‘een arme Kerk’. Hij nodigt Erasmus uit om de pen op te nemen tegen Luther en de Kerk te verdedigen. Tegelijk keert hij zich tegen corruptie binnen de Kerk waarin kardinalen ambten tegen betaling aanbieden. Ook laat hij niet langer toe dat geestelijken samenleven met een concubine en daarvoor een soort boete betalen aan de kerk. Hij staat op handhaving van het celibaat.

Het komt allemaal dus niet van de grond, ook al was Adrianus wel capabel en had hij ook laten zien over politieke en diplomatieke kwaliteiten te beschikken. Maar de Romeinse bevolking accepteert hem niet vanwege zijn niet-Italiaanse herkomst. De kardinalen intrigeren tegen hem. Europese vorsten willen de paus voor hun kar spannen. Spilzieke pausen, zoals voorganger Leo X, hadden de kerk opgezadeld met een schuldenberg, de Ottomaanse Turken waren een grote bedreiging voor Centraal-Europa.
De problemen waren dus vele en diepgeworteld.

Direct na het overlijden van Adrianus gingen geruchten rond dat hij vergiftigd zou zijn. Het is nooit bewezen, maar niet onmogelijk gezien de Vaticaanse intriges. Zo schrijft ook Tulkens erover.

De paus liet zijn bezittingen na aan de armen en wenste een sobere begrafenis. De kardinalen vergaten hem snel en vielen weer terug op de vertrouwde lijn om een Italiaan uit het machtige geslacht van de Medici te kiezen als opvolger van Adrianus. Met een hervormingsgezinde koers binnen het Vaticaan was het voorlopig afgelopen.

Al met al een mooi boek dat heel plezierig leest en je steekt er ook nog wat van op.

Joris Tulkens (1944) is een Vlaams auteur van psychologische, historische en misdaadromans. Hij heeft filosofie en filologie gestudeerd in Leuven, is leraar geweest, maar concentreert zich vanaf 2010 op het schrijven van politieke thrillers en historische romans. De focus ligt op de 16^de eeuw.

ISBN 9789464711622 | Paperback | Omvang 269 blz. | Uitgeverij Sterck & De Vreese | 20 januari 2024

© Henk Hofman, 24 januari 2024.

Lees de reacties op het Forum en/of reageer, klik HIER