De vrouw in het medaillon
Jan Herman Brinks

Als Steyn, kunstcriticus bij een krant, een pauze neemt en over het nabijgelegen kerkhof loopt valt hem een oud graf op. Er is een medaillon bevestigd aan de steen. Er staat een jonge vrouw op:

‘Over haar afbeelding golfde een nauwelijks zichtbaar glimlachje, een aristocratische ironie die heel even in haar ogen moest hebben geblonken, daar razendsnel moest zijn gedoofd om op mysterieuze wijze weer in haar mondhoeken op te duiken. Ze staarde voor zich uit – al zou men kunnen zweren dat ze de wandelaar tegelijkertijd vanuit haar ooghoeken scherp in de gaten hield. Met een lichte spot.‘

De kunstzinnige Steyn raakt gefascineerd door de afbeelding, allerlei gedachtespinsels komen in hem op. Hij probeert te achterhalen wie de vrouw is, maar kan op de grafsteen alleen een jaartal en een Duitse tekst ontdekken: 1943 ‘das Mädchen schläft nur.’

Zijn vriendin Elke zou zeggen dat hij weer druk aan het hineininterpretieren was. Ze vindt hem maar een dromer, en dat is niet zo vreemd. Het gebeurt wel eens meer dat hij beelden ziet, die hem heel echt voorkomen, maar volgens haar een beeldecho zijn, ‘een nagalm van gebeurtenissen uit het verleden’.

Is het toeval dat hij kort nadat hij het medaillon gezien heeft naar St Petersburg gestuurd wordt? Hij zou er de Hermitage bezoeken en stukjes schrijven over kunst. Dat is immers zijn werk. Maar als hij eenmaal in Rusland is belt zijn redacteur hem: wil hij niet toch wat meer politiek getinte kritische stukken leveren?

Steyn huurt een taxi, met chauffeur. Lena, een nog jonge vrouw die filosofe blijkt te zijn, en ook nog Nederlands spreekt, helpt hem graag. Als Steyn vertelt dat hij mensen zoekt die iets willen vertellen over het leven van oudere mensen in het Rusland van nu, neemt ze hem mee naar de zus van haar oma, een oude vrouw, Ekatarina genaamd. Deze vrouw laat hem een foto zien van haar dochter Oksana, die verdwenen is in de Tweede Wereldoorlog. Steyn schrikt als hij de vrouw herkent: kan dat? Is deze Oksana de vrouw van het medaillon?

Weer terug in Nederland moet hij de dozen opruimen die al jaren bij zijn moeder op zolder stonden en hij doet een ontdekking: zijn grootvader is tijdens de oorlogsjaren in Duitse krijgsdienst verliefd geworden op een Russische dwangarbeidster. Zou het kunnen dat de vrouw in het medaillon deel uitmaakt van Steijns familiegeschiedenis? Maar het verhaal van zijn grootvader is niet voor niets nooit eerder verteld: hij blijkt dienst genomen te hebben bij de SS.
Als hij besluit naspeuringen te gaan doen heeft dat grote gevolgen voor zijn leven.

In deze novelle vermengt de schrijver een dromerige hoofdpersoon met de gruwel van de oorlog: een onbetrouwbare hoofdpersoon die iets te berde brengt wat wel degelijk op waarheid kan berusten, dat lijkt een tegenstelling die helemaal fout zou kunnen vallen. Dat gebeurt evenwel niet, waarschijnlijk onder invloed van de parallel die getrokken wordt met de nu levende Lena.
Brinks vertelt een duister sprookje, waarbij de ietwat bizarre ontknoping misschien wel onontkoombaar is.

Dr. Jan Herman Brinks is historicus, journalist en auteur van literair proza. Hij heeft de afgelopen 25 jaar een aantal boeken en talrijke artikelen voor internationale tijdschriften geschreven over de moderne en eigentijdse Europese en Duitse geschiedenis. Na zijn cum laude promotie aan de Rijksuniversiteit Groningen in 1991 was hij o.a. artist in residence in St. Petersburg en onderzoeker aan de Russische Staatsuniversiteit voor de Humaniora in Moskou.

ISBN 9789463384575 | paperback | 124 pagina's | Uitgeverij Aspekt | september 2018

© Marjo, 20 februari 2019

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER