Lichtjaren
James Salter

Het is herfst 1958
We maken kennis met Nedra en Viri beiden achter in de twintig woonachtig bij New York. Zij zijn voor de buitenwereld het ideale stel. Zij is een elegante, artistieke, intelligente aantrekkelijke vrouw en hij de charmante, goed uitziende, vriendelijke architect. Ze hebben een mooi huis, een goed inkomen en twee mooie dochters van zeven en vijf jaar. Maar schijn bedriegt.
Ondanks de vele vrienden die graag in het gezellige huis op bezoek komen, waarmee ze intense, diepgaande en interessante gesprekken voeren, voelt Nedra zich opgesloten in haar rol van (gast)vrouw en moeder.
Zelfs haar intieme omgang met Jivan zorgt er niet voor dat ze zich gelukkig voelt. Er blijft een bepaalde onvrede aan haar knagen. Nedra wil vrij zijn, haar eigen gang gaan, haar vleugels uitslaan.

Viri weet dat hij nooit een groot architect zal worden ondanks de vele opdrachten. Dat stoort hem, hij wil gekend, beroemd zijn om zij vak. Hij weet dat hij niet daadkrachtig is, alles teveel op zijn beloop laat. Hij weet dat hij van zijn vrouw afhankelijk is. Zij is het middelpunt van hun leven. Dankzij haar zijn ze graag geziene gasten. Toch wordt hij enorm verliefd en krijgt een seksuele relatie, wat natuurlijk ook weer misgaat omdat hij niet voldoende indruk maakt. Hij werkt er niet hard genoeg aan.

We volgen het stel gedurende hun huwelijksjaren. Alles kabbelt voort, de minnaar wordt gedumpt door Nedra en er komt een nieuwe. De kinderen gaan de deur uit, Viri en Nedra gaan eindelijk naar Europa wat een schok bij hen teweeg brengt. Vooral als ze kennismaken met een Engels echtpaar die écht gelukkig met elkaar zijn. Vlak na de reis gaan Viri en Nedra uit elkaar. Nedra reist opnieuw af naar Europa, het continent is haar uitstekend bevallen. Zij stort zich op het culturele en kunstzinnige leven. Viri stort in, kan nauwelijks zijn draai vinden in het lege huis. Het besef dat alles voorbij is komt hard aan. Toch worstelt hij zich er weer bovenop. Een illusie armer maar vele ervaringen rijker.

Wat maakt dit boek zo anders dan andere boeken? Dat wordt veroorzaakt door de taal en de stijl.
Het lijkt alsof James Salter ons door een camera laat kijken. Af en toe  krijgen we een totaalbeeld, een overzicht, waarna plotseling ingezoomd wordt op een van de personages of de omgeving. James Salter zwenkt soms ook ineens af en laat ons een nieuw beeld zien waardoor je even van je stuk bent. Je denkt heel even Waar ben ik nu? Wie is degene die aan het woord is? Het maakt dat je heel alert blijft. Opvallend is het gebruik van de seizoenen in het verhaal. Veel hoofstukken beginnen met het benoemen van het seizoen. De zomerperiodes zijn ook zomers, vol licht en gelach. De periodes in de herfst zijn bedachtzaam, meer in zichzelf teruggetrokken. De seizoenen kondigen als het ware de sfeer aan.

James Salter geeft ons een beeld van een jong gezin waarvan de personages zich langzaam bewegen naar het onontkoombare einde. Nedra wil leven en genieten en de dag plukken, ze wil haar naderende ouderdom ontkennen. Viri daarentegen ziet maar al te goed wat was en wat er nu is. Het totale besef van een naderend einde maakt hij soms radeloos en hulpeloos. James Salter weet dit in prachtige bewoordingen weer te geven.
En die mooie beschrijvingen, overpeinzingen maken het boek zo prachtig. Ondanks de afstandelijke camera-achtige vertelling voel je je toch betrokken bij het verhaal omdat Salter situaties beschrijft die iedereen wel kent. De twijfel, de vreugde, de liefde, de teleurstelling. Alle dingen die in een mensenleven voorkomen heeft Salter op zijn eigen unieke manier verwerkt in dit boek. Prachtig!

Zie ook het interview met James Salter in het programma Nieuwsuur

ISBN 9789023482994 | Paperback | 397 pagina's | Uitgeverij De Bezige Bij | april 2014
(Eerste Amerikaanse druk 1975) Uitstekend vertaald door Peter Verstegen

© Dettie, 26 oktober 2014

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER