De onbevlekte
Erwin Mortier

In het boek Marcel (1999) maakten we al kennis met het jongetje dat heel vaak bij zijn Bonma logeerde en daar geïntrigeerd raakte door het portret van de broer van zijn moeder, oom Marcel. Dat portret nam een prominente plaats in Bonma's kast maar ze vertelde nooit iets over haar zoon, die gesneuveld is in de oorlog. Dat maakte dat het jongetje nog nieuwsgierig werd naar die bijzondere oom. En dan neemt hij een frontbrief van oom Marcel mee naar school, op het briefpapier staat een grote roofvogel...

Marcel was het veelgeprezen debuut van Erwin Mortier, de taal, de sfeer, de stijl, het verhaal, alles klopte. Nu, eenentwintig jaar later, is De onbevlekte verschenen, het vervolg op Marcel. De verwachtingen zijn hooggespannen. Is het opnieuw zo'n klein juweeltje? Volgens de vele recensies die over De onbevlekte zijn verschenen is dat inderdaad het geval. Inderdaad de taal is wederom prachtig, Mortier weet in enkele zinnen een sfeer neer te zetten die je gelijk aanvoelt. Maar het verhaal zelf is door de gebruikte taal lastiger te volgen.

Het boek begint nogal raadselachtig met een droom van Andrea, de zus van Marcel. Zij droomt dat hij het huis binnenstapt en zegt 'Andrea, mijn zuster en mijn moeder.' Hij wil in bad en zij spoelt hem schoon en kneedt zijn schouders om de modder weg te vegen. 'Niet doen. Ik ben juist bezig geboren te worden,' is de geschrokken reactie van Marcel. Onder haar handen verpulvert Marcel langzaam en er blijft niets anders over dan zand op de bodem.

Aanvankelijk begrijp je hier niets van, totdat je beseft dat Andrea haar zoon ook Marcel heeft genoemd, naar haar overleden broer. Die zoon - het jongetje uit deel 1 - is inmiddels een veertiger die voor de laatste keer gaat proberen te achterhalen waarom hij naar zijn 'foute' oom is vernoemd is. Niemand is erg bereid om iets te vertellen. Maar toch is het gemis altijd aanwezig, dat gemis mag nauwelijks gevoeld worden want Marcel vocht aan de andere kant van de linie. Marcel sr. was toch ook een zoon en broer en zeer geliefd. Hij was de langverwachte zoon die nu eens niet stierf.

De constructie van het boek is bijzonder. Aanvankelijk lezen we het verhaal door de ogen van Andrea, de naam die ze van haar vader kreeg. Een naam die 'sterk als een vent betekent, haar moeder had haar liever Maria genoemd, de onbevlekte. 'Maar vader wenste een zoon...
Andrea vertelt over Marcel, haar geliefde, onstuimige broertje, waarvan veel door de vingers werd gezien. Ze vertelt over Bonma, haar moeder, die boerenwijsheden verkondigde.  Ze vertelt over de brief die Marcels dood vermeldde...

Ik moest hem begraven. Er moest een uitvaart komen.
De pastoor zei: 'Een gewone dienst. Geen vlaggen, geen vaandels in mijn kerk.'
Geen lichaam ook, dat lag ergens tussen de luie boeren in de Oekraïne te vergaan. Er stond een loze kist op de katafalk.

Later neemt Marcel jr. het verhaal over. Ook hij haalt herinneringen op en langzamerhand krijgt oom Marcel een plek. Langzamerhand komt het besef bij Marcel jr. naar boven dat zijn oom naast een 'foute' soldaat ook een mens was, mèt een zus, en zij mist hem.

Dit gegeven thema  is mooi maar de manier waarop het geschreven is, vergt behoorlijk wat leesinspanning. Erwin Mortier is een kunstenaar in taal maar dat wordt af en toe te ver doorgevoerd. De zinnen die hij gebruikt zijn stilistisch fenomenaal, als kleine bonbonnetjes die je genietend proeft. Maar ze zijn zo fenomenaal dat ze het verhaal overschaduwen. Het verhaal verdrinkt af en toe in de de taal waardoor je af en toe het spoor bijster bent. Dat is jammer. Het is voor de lezer maar waar de voorkeur naar uit gaat, naar de taal of het verhaal.

ISBN 97894031600603 | Hardcover | 142 pagina's | Uitgeverij De Bezige Bij | april 2020

© Dettie, 21 september 2020

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER