Circus der wonderen
Elizabeth Macneal

De negentienjarige Nell is verbijsterd als ze niet alleen ontvoerd wordt, maar dan bovendien blijkt dat het gebeurt met haar vaders instemming: hij heeft haar verkocht voor twintig pond. De koper is circusbaas Jasper Jupiter.

Het is 1866, dus 20 pond is veel geld. Jasper verwacht evenwel het veelvoud te gaan verdienen als hij Nell gaat gebruiken in zijn circus. Want Nell is getekend: zij heeft over haar hele lijf moedervlekken. Ze is er al hele leven al mee gepest, ze werd zelfs gezien als de oorzaak voor onheil. Geen man zou haar willen, dacht ze zelf, net als de mensen om haar heen, maar dat haar vader dit zou kunnen doen, dat had ze echt nooit gedacht.

Jasper maakt van haar inderdaad een succes: hij ziet hoe lenig zij is, en als luipaardmeisje is ze een aanwinst voor zijn slecht lopende circus. Hij droomt van een carrière in Londen, maar moet zich voorlopig tevreden stellen met rondtrekken langs kleinere steden en dorpen.

Deels omdat ze geld in het laatje brengt, maar vooral ook omdat ze tussen een reuzin en een vrouw met een baard niet opvalt, voelt ze zich al snel thuis in het circus. Ze kan het steeds beter vinden met Jaspers broer, Toby.

De relatie tussen de twee broers was altijd al problematisch. Ze zijn aan elkaar verknocht, maar tegelijk is er sprake van nijd en jaloezie. Vooral van Jaspers kant. Dat is tot een dieptepunt gekomen te tijde van de Krimoorlog. Jasper heeft gediend in het leger, hij was een echte soldaat, doden vond hij geen probleem. Zijn maat was Dash, en Jasper keek hem naar de ogen: een aristocraat! Dash was nog wreder dan Jasper.

De Krimoorlog was in bepaalde opzichten een heel ander soort oorlog dan wij kennen. Er werden veldslagen uitgevochten met publiek! Dames bewonderden de stoere mannen en moedigden hen aan. Plundering was ook heel normaal, Jasper en Dash beroofden de slachtoffers op het slagveld van hun kostbaarheden.
Toby was ook op de Krim, niet als soldaat maar als fotograaf. Kranten wilden evenwel alleen heldhaftige foto’s, van stoere mannen. Geen foto’s van wat oorlog echt was: toen hij foto’s maakte van de echte oorlog en gesneuvelden werden die verscheurd. De waarheid mocht niet gekend worden.

Dan vindt Dash de dood, op een twijfelachtige manier. Het slaat de droom van Jasper voor een deel aan diggelen. Zonder een hooggeplaatste vriend, een geldschieter en - zoals de bedoeling was - een partner in het circus waar hij van droomt, is het veel moeilijker om dat circus op te richten. Toch lukt het hem, met Toby die nooit een volwaardig partner is geworden. Er wringt iets tussen de broers, het verleden staat een goede verstandhouding in de weg, en als Jasper ziet dat er iets opbloeit tussen Nell en zijn broer, wakkert dat zijn woede nog meer aan, en zijn humeur is toch al slecht doordat de zaken niet goed gaan. Maar Toby mag niet aan Nell komen: Nell is van hem! Van Jasper!

Intussen is Nell uitgegroeid tot een publiekstrekker, zij is de Koningin van de Maan en ‘vliegt’ iedere avond hoog in de nok van de circustent. En ze geniet van haar succes. Tegelijk ziet zij ook het echte circusleven, de povere staat van de attracties, de problemen van de mensen die net als zij te kijk worden gezet.
Het einde komt in zicht als Jasper in zijn hoogmoed een grote lening aangaat: hij moet en zal naar Londen…

Elizabeth Macneal beschrijft het leven in een negentiende-eeuws circus heel overtuigend. Helaas is dat niet zo origineel, er zijn meer romans met het gegeven van uitbuiting van mensen die er anders uitzien, mensen die te klein of te groot zijn, of vol vlekken zitten. Maar door er de jaloezie tussen de broers en de Krimoorlog bij te halen is het verhaal toch boeiend. Bovendien kan Macneal een overtuigend verhaal schrijven. Het is alsof je de personages, die vaak een eigen verhaal hebben, zelf kent omdat ze hun emoties invoelbaar maakt. Het vertelperspectief wisselt tussen de broers en Nell, je ziet het circuswereldje door hun ogen.

In een nawoord vertelt de schrijfster wat haar motivatie is voor het schrijven van dit verhaal, onder andere als een eerbetoon aan de mensen die zo uitgebuit werden om hun uiterlijk.
Alleen al daarom is dit een bijzonder boek.

ISBN 9789044355024| paperback | 400 pagina's | Uitgeverij The House of Books| juni 2021
Vertaald uit het Engels door Henk Moerdijk

© Marjo, 27 augustus 2021

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER