Pausin Johanna

Op 28 januari van het jaar 814 ziet Johanna het levenslicht wanneer zij na urenlange barensweeën door de vroedvrouw van het dorp uit de moederschoot van Gudrun getrokken wordt. Gudrun is de echtgenote van de plaatselijke kannunik die haar als 'heidense slet' meebracht van een van zijn missies naar Saksen. Zij schonk hem reeds eerder twee zonen met de namen Matthëus en Johannes. Johanna is alles behalve welkom in de fallocratische leefwereld van haar vader en krijgt het dubbel zo hard te verduren als haar broers onder zijn spartaanse opvoedingsregels. Maar Johanna is vastberaden en koppig en weet haar oudste broer Matthëus te overtuigen om haar buiten weten van haar vader te leren lezen en schrijven. Wanneer Matthëus plotseling komt te overlijden en haar vader over haar vorming te weten komt, overlaadt hij haar met alle zonden der wereld en geeft haar de schuld van Matthëus' heengaan.

Wanneer de Griekse geleerde Aesculapius op zijn tocht naar Mainz een halte maakt in Johanna's dorp wordt hij door de kannunik onderdak en een maaltijd aangeboden. Aesculapius komt er al vlug achter dat Johanna geestelijk uitzonderlijk begaafd is en schrijft een brief naar de bisschop van Dorestadt om haar te laten opnemen in de kathedraalschool.
Wanneer de aanvoerder van een groep soldaten van de bisschop aanklopt om het meisje af te halen, kan de kannunik hem ervan overtuigen dat hij het op het verkeerde kind voor heeft en slaagt erin om zijn zoon Johannes te laten meereizen naar de school.
Terwijl Johanna, door wanhoop verteerd, 's avonds het ouderlijk huis ontvlucht, wordt de bisschoppelijke ruiter door een struikrover gedood. In het midden van de nacht vindt Johanna haar broer naast het lijk van de onfortuinlijke ruiter op haar weg. Dit geeft haar de kans om het heft van haar leven in eigen handen te nemen en beslist ze met haar broer verder te reizen naar Dorestadt waar ze onder de hoede wordt genomen door graaf Gerold die haar onderdak biedt en de mogelijkheid om haar studie als meisje alsnog verder te zetten, dit zeer tegen de zin van bepaalde clerici.

Wanneer op een dag de bevolking van Dorestadt tijdens een Viking-raid bijna volledig uitgeroeid wordt, vindt Johanna tussen de bergen lijken het zielloze lichaam van haar broer Johannes terug. Verteerd door een onmogelijke liefde voor graaf Gerold en haar onstilbare honger naar kennis, verwisselt zij van kleren met haar broer en vlucht met zijn identiteit naar het klooster van Fulda waar zij zich verder bekwaamt in de wetenschappen en de geneeskunde. Tijdens een pest-epidemie wordt Johanna zelf ziek en door de noodzakelijke verzorging dreigt haar lichaam haar ware identiteit prijs te geven. Vluchten is de enige uitweg en na lange omzwervingen komt ze uiteindelijk in Rome terecht...

Pausin Johanna is een verbijsterend boek dat de vrucht is van jarenlange historische research waarvan men de feiten in chronologische volgorde achteraan in het boek opgesomd terugvindt. Het gaat over de strijd van een vrouw die het opneemt voor haar seksegenoten en vruchteloos probeert om de taboes van die tijd te doorbreken. Ik ga hier niet opsommen wat voor hersenspinsels mannen verzinnen om vrouwen tot een laagsoortige levensvorm te herleiden. Daarvoor moet u het boek zelf lezen. Ik kan wel meegeven dat het grenst aan het ongeloofelijke. Als voorbeeld de volgende bewering : "Op de dag des oordeels zullen alle vrouwen als mannen herrijzen".

In de middeleeuwen stond de geloofsindoctrinatie op zijn hoogtepunt en zijn er weinig verschillen op te merken tussen wat de katholieke kerk en de islam predikte.
Stugheid, koppigheid, onwrikbaarheid, kleingeestigheid, onwil en tiranie zijn slechts enkele superlatieven die men de toen heersende geestelijke ambstbekleeders kan toeschrijven. Binnen hun rangen was echter alles toegelaten. Priesters mochten hun meiden bespringen, bisschoppen en prelaten hadden hun privé-hoeren in gebouwen die naast de pauselijke vertrekken lagen, pausen deden zich tegoed aan drank- en vraatorgiën en dit terwijl het plebs dwangmatig onder de geloofsknoet en aan de rand van de hongersnood werd gehouden. Misstappen die toch aan het licht kwamen werden als Gods straf afgedaan of men vond wel links of rechts een geestelijke van lagere rang die dan van ketterij beschuldigd werd en na een publieke afranseling op de brandstapel eindigde.

Dit boek schildert de levensweg van een vrouw die het in deze bekrompen en uitzichtloze maatschappij van weleer toch schopt tot de troon van Petrus, weliswaar ten koste van haar lichamelijke gevoelens voor haar grote en onmogelijke liefde. Een aanrader met historische waarde en een andere, misschien wel realistischere kijk op de katholieke kerk die zich eigenlijk even fundamentalistisch opstelt in zijn geloofsbelijdenis dan sommige andere religies. Alvast een stelling om de tijd te nemen hier eens grondig over na te denken.

Tenslotte nog vermelden dat dit boek spijtig genoeg een waarderingsster verliest door de vele schrijf-, zet- en drukfouten die in de Nederlandse publicatie voorkomen. Alhoewel dit euvel enkel en volledig toe te schrijven is aan de vertaler en de uitgever, doet het toch af aan de leesbaarheid van het boek. Zonde!

De auteur:
Donna Woolfolk Cross is hoogleraar Engels in de Staat New York. Aan Pausin Johanna, haar eerste roman, heeft zij zeven jaar gewerkt.

Paperback | 491 Pagina's | Kok | 2001 ISBN: 9043503207 Oorspronkelijke titel : Pope Joan

© Christine

Reageren? Klik hier!