Mijn vader de soldaat
Bozena van Mierlo-Dulinska

Anna is lerares in Den Haag, en woont met haar kinderen David en Emma alleen. Haar man Tony heeft haar verlaten. Hij kon er niet meer tegen. Anna zit namelijk bepaald niet lekker in haar vel, en is daarvoor in therapie. Ze weet nu dat het door haar kindertijd komt. Maar of ze er ooit mee in het reine kan komen?

Het is ‘Wigilia’, de vooravond van Kerstmis. Anna krijgt zoals altijd haar vriendin Barbara met haar kinderen op bezoek om het te vieren op Poolse wijze. Daarvoor moet ze boodschappen doen en koken, maar haar hoofd staat er niet naar. Liever is ze bezig met het dagboek van haar vader dat ze nog maar pas in handen heeft gekregen. Ze is het aan het vertalen in het Engels voor iemand die ze ook nog maar net kent.
In het dagboek leest ze het verhaal van haar vader, dat zich vijftig jaar eerder afspeelde.

Als jongen woonde hij met het gezin – vader, moeder en drie kinderen – in Boven-Silezië. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, sloot Rusland een bondgenootschap met Duitsland, en kreeg daarvoor in ruil het oostelijke deel van Polen, waaronder Lvov, waar zij woonden. Al snel lag er niets meer in de winkels en de Poolse zloty werd ongeldig verklaard. Hen werden alle kostbaarheden afgenomen omdat ‘zij, bloeddorstige kapitalisten, ze hadden verkregen door de werkende klasse uit te buiten’. Eerst worden de vader en oom opgepakt en naar een werkkamp gestuurd, en enkele weken later werden ook de anderen gedeporteerd, zoals alle Polen uit Lvov.  Niet iedereen overleefde de ontberingen die ze leden.

Zoals bekend kreeg Hitler het ook met Stalin aan de stok: de Polen in het kamp werd amnestie verleend. Maar de Russen staken geen vinger uit om hen te helpen zich te onderhouden, of terug te komen naar... ja waarheen moesten ze? Het grootste deel van Polen was in Duitse handen.
Anna’s vader nam dienst en wist in Engeland te komen. Zijn zus en moeder bleven achter.
In dienst van het geallieerde leger hoorde haar vader bij de bevrijders van Zuid-Nederland. Maar zijn leven was getekend, hij was niet in staat zijn kinderen liefde te geven.

Terwijl Anna dit alles vertaalt, probeert ze haar vader te begrijpen. Ze beseft dat ze een tweede generatie oorlogsslachtoffer is. Het lukt haar niet de zwijgzame oude man die nu in Polen woont, in overeenstemming te brengen met de jongeman die de oorlog heeft meegemaakt.
Waarom heeft haar vader haar deze notities gegeven? Waarom ontbreekt er een stuk?
En dat telefoontje uit Schotland? Wat heeft dat te betekenen?

Terwijl Anna bezig is met de voorbereidingen voor Wigilia, met haar kinderen die zo bezorgd voor haar zijn en haar vriendin aan wie ze zich ergert omdat ze zo egoïstisch bezig is, probeert ze de gebeurtenissen uit het verleden en het heden een plaats te geven. Behalve dat het verleden terugkomt in de vorm van het dagboek, zijn er ook herinneringen: aan een bezoek aan de Normandische kusten, aan bezoeken aan haar familie in Polen, en haar vader logerend in Nederland.
Kan ze haar eigen trauma’s aan? Is er nog geluk voor haar weggelegd?

Deze roman vertelt het verhaal van Polen, slachtoffer en speelbal van vele oorlogen, van de Russen en de nazi’s en de geallieerden na het tekenen van de wapenstilstand. Het vertelt over een vrouw die zichzelf kwijt is, en moeite heeft haar eigen leven weer op poten te zetten.
Oorlog en romantiek, een combinatie die het lezen makkelijk maakt. Wat niet zo makkelijk is zijn de sprongen in de tijd. Het dagboek is cursief, dat is duidelijk, maar er is geen duidelijk onderscheid tussen het heden – Kerstmis – en het minder verre verleden.
Het verhaal is aangrijpend, en de geschiedenisles over Polen interessant, hetgeen het boek zeker de moeite waard maakt.

Bozena van Mierlo-Dulinska komt uit Krakau, Polen, en woont sinds 1977 in Nederland. Ze studeerde Engelse taal- en letterkunde en werkte als docent Engels, Nederlands en Pools. Haar debuutroman Mijn vader de soldaat schreef ze als een eerbetoon aan alle Poolse oorlogsveteranen uit de Tweede Wereldoorlog.

ISBN 9789044343519 | paperback| 320 pagina's |uitgeverij House of Books |juni 2014
Vertaald uit het Pools door de schrijfster zelf en Mariëlla Snel

© Marjo, 19 augustus 2014

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER