De vijand van mijn vader
Almudena Grandes

“In mijn dorp begon de winter als de wind dat wilde, als de wind er zin in kreeg ons door de straten achterna te zitten en met zijn kristallen nagels aan onze gezichten te krabben alsof hij nog oude rekeningen met ons te vereffenen had, een schuld die pas vroeg in de ochtend werd voldaan, omdat hij onafgebroken bleef zoemen aan de andere kant van de gesloten deuren en ramen, tot hij plotseling ophield alsof hij zich op dat uur waarop zelfs de slapeloze al slapen schaamde voor zijn eigen razernij.”

Als je zó een boek begint, heb je mij al op de eerste pagina te pakken en dat bleef bij dit boek eigenlijk tot de laatste pagina het geval. Het verhaal speelt zich af in de binnenlanden van Spanje tussen 1947 en 1949 tijdens het regime van Franco. Het boek is fictie, maar is gebaseerd op de mythes rondom de guerrillastrijder Cencerro, wiens naam na zijn dood tot op de dag van vandaag legendarische proporties heeft aangenomen. Hij bond de strijd aan met de onderdrukkers, pleegde overvallen ten bate van de armen en liet bij zijn vertrek een gesigneerd bankbiljet achter. Na zijn dood bleven zijn opvolgers onder zijn naam hetzelfde doen.

Het boek  vertelt het verhaal van de negenjarige Nino, wiens vader behoort tot de guardia civil, de militaire politie, wiens taak het is de guerrilla’s te bestrijden, iets wat met veel geweld en marteling gepaard gaat. Het gezin woont in de kazerne, wat een vreselijke plek is om op te groeien. ‘s Nachts horen de kinderen dwars door de muren heen het gegil en geschreeuw van de gemartelde  ‘rooien’, vaak vrouwen die opgepakt zijn met bevoorrading voor hun mannen, die in de bergen in een guerrillakamp verblijven. Regelmatig worden deze vrouwen, of hun mannen, zogenaamd op de vlucht, in de rug neergeschoten. Ook de vader van Nino is bij dit soort praktijken betrokken, wat de populariteit van zijn kinderen er in het dorp niet bepaalt groter op maakt. Hij haat zijn beroep, hij zou veel liever op een andere plaats werkzaam zijn. Hij zou ook graag de moed hebben gehad om op te staan en zich tegen het onrecht te keren, maar zou dat met zijn leven moeten bekopen. Toch heeft hij zorg om zijn zoon, een kleine jongen die maar niet groeien wil en die daardoor waarschijnlijk niet tot de garde toe kan treden. Hij bedenkt een andere toekomst voor hem, hij moet  leren typen om zo later zijn brood te kunnen verdienen. Niet wetend dat die wens zijn zoon in een totaal andere wereld zal brengen dan de zijne. Een wereld waar hij al mee in aanraking komt als er in het begin van het boek een geheimzinnige vreemdeling opduikt, Pepe el Portugués. Nino raakt vanaf de eerste dag bevriend met hem, een vriendschap waardoor hij keuzes moet maken die veel te groot zijn voor een jongetje van dan tien.

“Wat voor soort mens zul jij zijn? Op wie wil jij lijken? Dat is het allerbelangrijkste van alles, omdat jij, precies op dit moment, het vermogen hebt om over het lot van heel veel mensen te beslissen, je vader, je moeder en zeker ook je zusjes en de Rubia’s. Dat is heel veel voor een jongen van tien, dat weet ik, het is te veel, maar het ergste is dat je niet altijd tien zult blijven Nino. Volgend jaar ben je elf en het jaar daarop twaalf en daarna twintig en daarna vijfentwintig en alle dagen van al die jaren en de jaren die daarna komen, zul je herinnerd worden aan de beslissing die je nu gaat nemen. Je zult blij zijn, of spijt hebben en dat is het soort mens dat je zult zijn.”

De nuances in dit boek zijn mooi. Goed en fout zijn niet zwart wit. Met name de positie van de vader van Nino wordt genuanceerd weergegeven. Hij had geen keuze en dacht dat hij zijn gezin beschermde door deze baan te nemen. Als hij op dat moment op een andere plaats en in een andere situatie was geweest, had hij aan de andere kant terecht gekomen. Het is notabene  El Portugués die dat Nino uitlegt.

Het is een boek waar je enige moeite voor moet doen. Het verhaal verspringt nogal eens van het heden naar het verleden en weer terug en de talrijke personages hebben bijnamen en echte namen die afwisselend gebruikt worden. Verder val je als onwetende lezer midden in de tijd van Franco zonder al te veel context. Dat alles maakt je geconcentreerd moet lezen, maar dán is het verhaal prima te volgen en sommige passages zijn wonderschoon.

Almudena Grandes nam voor deze roman behalve de waargebeurde geschiedenis van de legende Censerro, ook het verhaal van een vriend als uitgangspunt. Hij vertelde haar hoe het was om als klein jongetje op te groeien als zoon van een guardia civil en als kind te wonen in een kazerne waar de martelingen s nachts dwars door alle muren heen te horen waren. Het is een prachtige roman geworden, over vriendschap, trouw, loyaliteit en keuzes maken, spelend in een tijd waar wij ons nauwelijks iets bij voor kunnen stellen. Een aanrader wat mij betreft. Ook al door de mooie zinnen. Waarbij een compliment voor de vertaling mij op zijn plaats lijkt.

ISBN 978 90 5672 461 0 Hardcover 352 pagina's Uitgeverij Signatuur 2013
Vertaald door Mia Buursma

© Willeke, 25 juli 2013

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER