De wereld die we kenden
Alice Hoffman

‘Als je niet in het kwaad gelooft, ben je gedoemd te leven in een wereld die je nooit zult begrijpen.’

Zo begint het verhaal van Lea, twaalf jaar oud. Ze woont in Berlijn, het is 1941 en ze is joods.
Ze is nog maar een meisje, maar ze is lang en ziet er ouder uit. Haar vader wordt vermoord tijdens rellen, haar moeder Hanni weet wat haar te doen staat: Lea moet vertrekken. 
Zelf kan ze niet mee, ze heeft haar eigen moeder nog om voor te zorgen. Als ze een rabbijn om hulp vraagt is het niet hij, maar zijn dochter Ettie die zal helpen. Op een bijzondere manier: uit modderige klei, schept zij een golem, een magisch Joods wezen. Ze is geen mens, maar ziet er wel uit als een vrouw en krijgt de naam Ava.
Lea beschermen tot ze veilig zal zijn, dat is het enige levensdoel van de golem.

Ze vertrekken naar Parijs. Ook Ettie verlaat Berlijn, en neemt haar zus Marta met zich mee. Aanvankelijk zijn de vier vrouwen samen, maar ze raken elkaar kwijt. Toch zullen hun paden elkaar weer kruisen, al is dat dan pas na jaren vol gevaar, op de vlucht voor de nazi’s.

Ava en Lea ontmoeten in Parijs de familie Lévi, waar Marianne dienstmeisje is. Zij zal een belangrijke rol gaan spelen in het verhaal, net als de zonen van de familie, Julien en Victor. Op het moment dat Parijs ingenomen wordt door de vijand weet Lea dat ze nooit meer naar huis zal gaan.

‘Je verdriet gaat niet weg, het is geen deur die je dicht kunt doen of een boek dat je terug kunt zetten op de plank, of een kus die je terug kunt geven als je hem gekregen hebt. Zo is de wereld nu. Houd de ergste dingen voor jezelf, als een bot in je keel.’

Door hun belevenissen lezen we over hoe Frankrijk gebukt ging door de Duitse overheersing in de Tweede Wereldoorlog. Over Jodenvervolging en verzetsstrijders. De vrouwen en de twee mannen raken verzeild in gevaarlijke situaties, terwijl hun levens verstrengeld raken. Ze veranderen, worden getekend door de gebeurtenissen. Liefde bloeit op.     

En daar is de golem. Waar staat zij voor? Een golem kent de taal van de vogels en de vissen, kan in de toekomst kijken, met de doden communiceren en demonen overwinnen. Dit schepsel beschermt de Joden sinds het begin der tijden en zal Lea kunnen beschermen op haar reis naar veiligheid. Zij is een mystiek wezen. Het is die magie die het verhaal een apart tintje geeft want zij geeft kleur aan de gebeurtenissen. Haar kracht, haar weten, en ook de ontwikkeling die zij doormaakt - want haar verlangen om ook mens te zijn groeit - is de basis van een bijzonder verhaal.
Om en om volgens we de personages, op hun reis door Frankrijk. Boven de hoofdstukken staat de plaats- en tijdsaanduiding.

Alice Hoffman verwerkt in het verhaal de vreselijke gebeurtenissen in het Vélodrome d'Hiver (1942) en het leven van de partizanen. Het verhaal zit vol Joodse symboliek, naast het verhaal van de golem. En zoals het binnen de Joodse traditie betaamt is er een grote rol weggelegd voor de vrouw. Ook komen we af en toe Azraël tegen, de engel des doods, klaar om een ziel te begeleiden naar de Andere Wereld.

De wereld die we kenden is een roman, maar het is geen feelgoodverhaal. Het is een oorlog waar we over lezen. Roerige, gevaarlijke tijden waarin mensen moeten zien te overleven. De een lukt dat beter dan de ander. Je moet het leven nemen zoals het komt, al probeer je je eigen gekozen weg te vinden en zou je het liever anders zien.
Het is een aangrijpend verhaal over de kracht van de mens.

Alice Hoffman (1952, New York) heeft al veel boeken op haar naam staan waarvan een aantal met historische achtergrond. Ook schreef ze scenario’s.

ISBN 9789493081437 | paperback| 336 pagina's | Uitgeverij Orlando | april 2020
Vertaald uit het Engels door Saskia Peterzon-Kotte

© Marjo, 25 juni 2020

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER