Goed kijken begint met negeren
De kunst van opmerkzaamheid
Wieteke van Zeil

Als je kunstwerken, met name schilderijen, bekijkt, dan zie je in eerste instantie datgene wat de aandacht trekt. Een vrouw, een man, een dier, een gebouw, een vaas met bloemen etc. maar als je daar langs kijkt, als je die 'aandachttrekkers' negeert dan openbaart zich nog een heel andere wereld, namelijk de wereld van het detail.

In dit boek laat Wieteke van Zeil, journalist en historica, ons de details van 56 kunstwerken zien en vertelt daarover op een heldere soms humoristische ter zake kundige manier.  'Dit boek is voor iedereen die bewuster wil kijken en meer wil opmerken.' zegt zij zelf daarover.

Het eerste kunstwerk dat besproken wordt is een detail uit De triptiek van de wederopstanding van Hans Memling.

We zien een gehelmde soldaat die een hand voor zijn ogen houdt en het hoofd van een slapende soldaat.
Wieteke van Zeil nam aanvankelijk aan dat de soldaat met de helm net wakker werd en in zijn ogen wreef, maar ontdekte vervolgens dat het het iets heel anders aan de hand was... De soldaat schermde zijn ogen af tegen het goddelijke felle licht dat Jezus uitstraalde. In zijn helm zien we namelijk Jezus weerspiegeld. Eveneens blijkt dat de soldaat naast hem niet lag te slapen maar stomverbaasd naar Jezus kijkt die hij in het harnas van de soldaat naast hem weerkaatst ziet! - Deze laatste reflectie is niet groter dan een vingernagel.-

Op de volgende pagina zien we het hele schilderij en blijken de soldaten achtergrondfiguren die in feite amper opvallen naast het rode kleed van Jezus.

Deze ontdekking maakte dat Wieteke van Zeil zich meer ging verdiepen in de details van schilderijen en welk verhaal zij te vertellen hebben. Een geluk voor ons, anders was dit mooie en interessante boek niet verschenen.
 
Elk kunstwerk dat zij behandelt, wordt op deze manier getoond. Eerst het detail en op de volgende pagina het hele schilderij. De details zijn al vaak kleine kunstwerken op zich en het is vaak verrassend welke plek zij hebben op het hele schilderij.

Het is frappant wat zij over een detail weet te vertellen. Enkele keren vraagt ze kenners wat een detail mogelijk kan voorstellen, zoals bij het schilderij Portret van Elisabeth Tallyarde van Godefridus Schalken. De vrouw op het schilderij heeft een merkwaardig soort lange 'handschoen' aan waarvan de vingertopjes afneembaar zijn. Na een telefoongesprek met kostuumhistorica Irene Groeneweg blijkt dat het hier mitaines betreft. Deze dienden om de huid blank te houden, een blanke huid vertegenwoordigde immers rijkdom.

Wieteke van Zeil weet om deze mitaines heen een erg leuk verhaal te weven dat begint bij de zangeres Madonna - die ook een blanke, bijna witte huid had, een mouche had én lange handschoenen droeg, (Het was haar knipoog naar de  romantiek van de 18e eeuw.) om vervolgens via de handschoenen uit te komen bij de vrouw op het schilderij. Erg knap én vermakelijk geschreven.

Een andere keer weet haar eigen schoonvader, een gepensioneerde schoenmaker, haar alle namen van de instrumenten die op een schilderijdetial  (zie foto) te zien zijn, te benoemen. Verder zien we een prachtig snijwerk (papier) en inlegwerk, in detail, evenals een mooie tegel met Arabische teksten. In feite alles waar het oog van Wieteke op valt.

Naast dit alles geeft Wieteke van Zeil zeven belangrijke inzichten die deze manier van kijken haar bracht en die wij, als we willen, ook kunnen toepassen.

Eveneens zijn er zeven interviews met kijkexperts te lezen in dit boek, zoals Royce Darmin, luchtverkeersleider, Gerrit Hiemstra, weerexpert, Jamil Meusen, commissaris van politie, Paul Mijksenaar, ontwerper, etc.

Het is echt zo'n boek dat je nog vele keren zal openslaan om je weer eens te verdiepen in de details, want dankzij de verhalen die Wieteke van Zeil ons te vertellen heeft ga je zelf ook steeds beter naar de kunstwerken kijken die zij ons toont.
Kortom, het is puur genieten!

ISBN 9789045036557 | Paperback | 268 pagina's | Atlas contact | juni 2018

© Dettie, 29 juli 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER