Molotovs toverlantaarn
een reis door de Russische geschiedenis
Rachel Polonsky

Soms ben ik jaloers op schrijvers. Op Rachel Polonsky bijvoorbeeld. Niet alleen omdat ze boeiend schrijft, maar vooral omdat ze met heel veel kennis van zaken Rusland rond kon reizen in het spoor van al die Russische schrijvers. Het resultaat is niet alleen boeiend boek, maar het geeft ook een heel intrigerend en regelmatig morbide beeld van Rusland en de Russen.

Polonsky's boek is het resultaat van de ontdekking dat in het appartement direct boven haar Vjatsjeslav Molotov heeft gewoond. Molotov was minister van Buitenlandse zaken onder Stalin, maar ook onder Malenkov en Chroesjtsjov en werkte o.a. mee aan de Holodomor en de Grote Zuivering. Polonsky krijgt van de huidige huurder de gelegenheid om in het appartement rond te neuzen, waar nog steeds spullen en boeken van Molotov aanwezig zijn. Met name in die laatste is ze heel geïnteresseerd en ze neust daar dan ook uitgebreid in. Molotovs appartement wordt vervolgens het startpunt van de reizen die Polonsky, steeds verder uitwaaierend, onderneemt. Het rondkijken in de bibliotheek van Molotov maakt dat ze haar oorspronkelijke plan, om het Russische Oriëntalisme te onderzoeken, laat varen en in plaats daarvan dit boek gaat schrijven.

Vele, vele schrijvers en dichters komen langs tijdens het reizen door het hedendaagse én historische Rusland. Behalve Molotovs appartement, worden de banja's in Moskou bezocht, Loesino, Mozjinka, Novgorod en zo steeds verder weg tot aan Oelan Oede en Kjachta toe. In Molotovs toverlantaarn spreken niet alleen de schrijvers, maar ook de geschiedenis. Behalve plaatsnamen komen er ook veel namen van personen langs die op een of andere wijze, maar vooral op het gebied van de literatuur een rol hebben gespeeld. Voor de hand liggend zijn natuurlijk Poesjkin, Dostojevski en Tolstoj, maar zij zijn bij lange na niet de enigen. Daarmee is dan direct ook het enige 'nadeel' van dit boek genoemd: er komen wel heel veel schrijvers, dichters en andere Russische grootheden langs. Soms duizelt het je: Polonsky wil alles, maar dan ook alles vertellen wat ze weet. Dat kan leiden tot een boek dat alleen maar 'namen noemt', maar gelukkig weet Polonsky dat te vermijden. Net op het moment dat je hoofd dreigt over te lopen, laat ze de teugels weer een beetje vieren en kan je als lezer op adem komen. Molotovs toverlantaarn is, mede daardoor en dankzij het schrijverstalent van Polonsky een geweldig, historisch, literair reisboek geworden. Het is zelfs niet alleen maar dat: je leert Rusland en de Russen van nu, onder Poetin, door deze rondreis ook een beetje beter kennen en begrijpen.

De Muze
Wanneer ik 's avonds wacht of zij zal komen,
Dan hangt het leven, lijkt het, aan een draad.
Wat maal ik nog om roem, jeugd, vrijheidsdromen
Als zij met haar schalmei weer voor me staat.
Daar is ze. Met haar sluier teruggeslagen,
Kijkt ze me aan met onverholen blik.
'Was jij het die aan Dante', zal ik vragen,
'De Hel dicteerde?' 'Ja' is 't antwoord. 'Ik'.
(Anna Achmatova)

ISBN 9789046807453 | Paperback | 400 pagina's | Nieuw Amsterdam | mei 2010
Oorspronkelijke titel: Molotov's Magic Lantern
Vertaling: Nico Groen

© Ellen, juni 2010

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER