De verdwijningen van Londres 38
over Pinochet in Engeland en een nazi in Patagonië
Philippe Sands

Er zijn boeken die je leest omdat ze spannend zijn, soms prachtig geschreven. Ook zijn er documentaire-boeken die de lezer bijlichten. In bovenstaand boek wordt een gruwelijk verhaal onthuld. Het gaat over generaal Pinochet van Chili(1915-2006) die de regering van Salvador Allende - wettelijk gekozen - na een staatsgreep ten val bracht in 1973. Niets bijzonders, zou je kunnen denken, immers in Zuid Amerika zijn staatsgrepen aan de orde. Wat zich na deze - goed voorbereide - coup echter in Chili afspeelde was niets meer of minder dan een horror scenario.

Duizenden medestanders van Allende, zelfs uit zijn voormalige regering werden afgevoerd, gefolterd, vermoord of uit vliegtuigen gegooid. Ook dichters, musici  of argeloze andere burgers waren onder Pinochet vogelvrij. Het kostte mij veel moeite om de verschrikkingen in dit boek tot mij te nemen. Lijken van vermoorde mensen werden verwerkt in vismeel, Kippenvoer dus. Soms trof men opeens een nagel aan tussen het voer.

De DINA geheime dienst van Pinochet deinsde voor niets terug en had tijdens het folteren en moorden carte blanche van het generaalsregime. Tijdens het bewind werden circa 3000 mensen gedood, 130.000 opgepakt en vele duizenden gemarteld.
In Villa Grimaldi in Santiago werd druk gemarteld en ook in Londres 38, een villa in dezelfde plaats gebeuren trieste en vooral gewelddadige dingen. 

Luguber is ook de rol van Walther Rauff (1906-1984), een SS-Standarten -führer, kolonel, die in de Tweede Wereldoorlog mede-uitvinder was van de zgn. gasauto’s. Dit waren omgebouwde vrachtauto’s waarvan de uitlaat naar binnen werd geleid. De arme gevangenen veelal van Joodse afkomst, stierven een gruwelijke dood door het inademen van koolmonoxide. Aanvankelijk stierven 96.000 mensen in de doodswagens. Overigens waren de wagens geconstrueerd want Duitse militairen klaagden, omdat ze met het pistool mensen moesten vermoorden. Dat konden ze niet. 

De wagens werden vervangen door gaskamers, waarin nog meer mensen en vooral sneller, konden worden vermoord. Een idee van SS-leider Heinrich Himmler.

Philippe Sands, de schrijver van dit boek is Hoogleraar Internationaal Recht en hij was betrokken bij talloze zaken, aangespannen tegen de ex-nazi’s en volgelingen van andere totalitaire regimes. Hij volgt Rauff op de voet, krijgt geen contact met hem, maar wel met talloze lieden die hem kenden en soms hielpen. Het beeld wat hij omhoog tovert is even schokkend als afgrijselijk. En gaandeweg het boek wordt duidelijk, dat Rauff, Pinochet en zijn martelaars een training gaf. Ze waren dikke vrienden…

Overigens hielp Klaus Barbie ook in Bolivia met martelen voordat hij eindelijk aan Frankrijk werd uitgeleverd. De Slager van Lyon, martelde een van Franrijks meest beroemde verzetshelden Jean Moulin, dood. Hij kreeg levenslang in Franrijk, maar sterft al na twee jaar in de gevangenis. Het bureau van nazi-jager Simon Wiesenthal, dat ook meewerkte aan de jacht op Eichmann was de spil in zijn arrestatie. Het bureau spoorde hem op, waardoor hij in Israël ter dood werd veroordeeld. De Mosad, geheime dienst van Israël, ontvoerde hem. Netanyahu de huidige president van Israël werkte als jongeman voor Wiesenthal en hield destijds een pleidooi in de Verenigde Naties voor een actievere rol van landen om oorlogsmisdadigers op te sporen.

Het boek wordt spannender wanneer Rauff connecties blijkt te hebben gehad met Pinochet. Hij mocht in de martelkamers werken en ook PIDE-leden opleiden. Verder was hij bedrijfsleider van de krabfabriek van het regime. Hier gebeuren nare dingen, lijken werden in verbrandingsovens verbrand en de alcoholistische Rauff krijgt ook een huis toegewezen en hij mag in een sportauto rondrijden. De reden waarom de uitleveringsprocedure aan W-Duitsland stagneert is ook nauwelijks te begrijpen. Na veel speurwerk komt Sands er achter dat Rauff ook voor de Duitse inlichtingendienst werkte. Uiteindelijk stierf hij nadat Duitsland hem ook nog een pensioen overmaakte. Zijn begrafenis werd door een scala aan ex-nazi’s bezocht in Chili.

Het andere spoor van generaal Pinochet leidt bijna tot diens arrestatie. Hij gaat naar Londen en denkt in zijn grenzeloze arrogantie dat hij onschendbaar is. Maar Spanje in de gedaante van rechter Carzon wil hem uitgeleverd hebben en dat lukt bijna. Na eindeloos juridisch touwgetrek, de procedure duurt meer dan anderhalf jaar, verzinnen de advocaten van de generalissimo een list. Ze laten een gezondheidsverklaring vervalsen zodat het lijkt of Pinochet nauwelijks bekwaam is en hij ontspringt de dans. Met hulp van Margaret Thatcher, een goede vriendin van hem, wordt hij op het vliegtuig teruggezet naar Chili.  Daar wordt hij met trompetgeschal weer opgenomen. Hij treedt af maar zal nimmer moeten boeten voor zijn wandadaen.

Het boek van Sands is precies in zijn research, gelardeerd met reportages en veel verhalen van slachtoffers en beulen. 
Ook interessant is zijn boek De Rattenlijn, een reportage over veel nazi’s die na de Tweede Wereldoorlog wisten te ontkomen naar Zuid-Amerika.

ISBN 9789000376742 | Softcover | 528 pagina’s | Uitgeverij Spectrum | april 2025
Vertaald door Jan Wynsen

© Karel Wasch mei 2025

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER