Zwarte golf
Hoe de rivaliteit tussen Saoedi-Arabië en Iran het leven in het Midden-Oosten heeft verwoest
Kim Ghattas

Al tientallen jaren wordt het Midden-Oosten verscheurd door geweld. De hele regio staat in brand en niemand weet hoe het vuur geblust moet worden. Het Westen kijkt toe met afgrijzen en onbegrip. Maar laat dan gelijk gezegd worden dat het Christelijke Europa geen onbevlekt blazoen heeft. Hier hebben we ook een Inquisitie gekend die brandstapels oprichtte voor mensen met een afwijkende mening. De godsdienstoorlogen in de 16^e eeuw hebben ook half Europa in puin gelegd. En Bisschop Amaury leek wel op een ayatollah toen hij in 1209 opdracht gaf een hele stad uit te moorden en plat te branden, omdat er ketters woonden. “Sla ze allen dood”, vuurde hij zijn mannen aan. “De Heer weet wel wie de Zijnen zijn”.
Het is goed om dit in het achterhoofd te houden als je leest over de gruwelen die nu het huis van de Islam teisteren.

Om te begrijpen hoe het Midden-Oosten in de greep van het fundamentalisme kwam, moeten we volgens Kim Ghattas kijken naar het jaar 1979. In dat jaar kwam ayatollah Khomeini aan de macht in Iran. In hetzelfde jaar bezetten extremistische Arabieren de Grote Moskee in Mekka en riepen zij op de monarchie omver te werpen omdat het Saoedische koningshuis van het ware geloof zou zijn afgeweken. En 1979 is het jaar waarin de Sovjet-Unie Afghanistan binnenviel. Vanuit heel de Arabische wereld stroomden vrijwilligers toe om de jihad tegen de ongelovigen te voeren. Drie gebeurtenissen die enorm veel bloedvergieten tot gevolg hebben gehad.

Vanaf 1979 raakte het Midden-Oosten verzeild in de draaikolk van geweld op naam van sjiieten, soennieten, wahabieten, salafisten, Hezbollah, al Quida, IS, en zo nog een paar van dit soort groepen. De meeste slachtoffers van het jihadistisch geweld zijn moslims zelf.

Het ene land na het andere raakte verwikkeld in een strijd met fundamentalisten. In Pakistan staat het proces tegen de christelijke Asia Bibi hiervoor model. In Egypte wordt Sadat vermoord. Moebarak werd de nieuwe heerser, maar dan komt de Moslimbroederschap aan de macht. In Syrië, Irak, Jemen en Libanon worden bloedige burgeroorlogen uitgevochten. In dit kluwen van rivaliserend sektarisch geweld staan vooral het sjiitische Iran en het soennitische Saoedi-Arabië tegenover elkaar. Deze aartsvijanden strijden om het leiderschap in de Arabische wereld. Iran strijdt met sluwheid, Saoedi-Arabië zet zijn miljarden petrodollars in.

Het Westen wist er zich geen raad mee. Het ingrijpen van president Bush pakte averechts uit. De afstandelijkheid van president Obama gaf IS, de Iraanse Revolutionaire Garde van Suleimani en Hezbollah de ruimte voor hun terroristische optreden. In de zomer van 1988 schoten de Amerikanen per ongeluk een Iraans verkeersvliegtuig met pelgrims boven de straat van Hormuz uit de lucht. Niemand overleefde de ramp. Aan boord bevonden zich 290 burgers, onder wie 66 baby’s en kinderen. Een excuus bleef uit. Internationale sympathie voor deze tragedie was er nauwelijks. Vergelijk dat eens met de jarenlange aandacht voor het neerhalen van de MH17 in 2014 boven Oekraïne.

Kim Ghattas houdt hoop op een betere toekomst voor het Midden-Oosten. Tijdens haar onderzoek en de vele reizen die ze voor haar boek heeft gemaakt, raakte ze onder de indruk van de standvastigheid waarmee in het Midden-Oosten mensen zich blijven inzetten voor meer vrijheid, meer verdraagzaamheid en minder fanatisme. Mensen die snakken naar minder religie in hun dagelijkse leven en die uitzien naar een samenleving waarin zij niet voortdurend hoeven te vrezen voor hun leven en dat van hun geliefden.

De lappendeken aan personen, religieuze en politieke stromingen, feiten en gebeurtenissen weeft Ghattas samen tot een ontstellend en indringend verslag. Gepassioneerd beschrijft zij hoe in de ene na de andere maatschappij fundamentalisten het voor het zeggen krijgen, zodat vrouwen hun vlotte zomerjurk omruilen voor de zwarte niqab. Die passie komt niet in mindering op de journalistieke kwaliteiten waarmee zij haar verhaal aan het papier heeft toevertrouwd. Het is een adembenemend boek geworden.

Zwarte Golf opent met een mooie overzichtskaart van het beschreven gebied. Daarna komt een overzicht van personen, gerangschikt per land, die een belangrijke rol in dit boek vervullen. Ik heb het tijdens het lezen vaak geraadpleegd. Eenzelfde overzicht van de belangrijkste religieuze en sektarische groepen ontbreekt, maar zou ook heel nuttig zijn geweest. Het boek wordt afgesloten met een notenapparaat tevens bibliografie en een register.

Kim Ghattas is een Nederlands-Libanese journalist en schrijver. Voor haar werk heeft zij een Emmy Award ontvangen.

ISBN 9789046827130 | Paperback | uitgeverij Nieuw Amsterdam | 448 pagina’s | april 2020

© Henk Hofman, 24 april 2020

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER