Rusland begint hier
Het leven van gewone Russen, heimwee naar de Sovjet-Unie en de populariteit van Poetin.
Howard Amos

De auteur is een Britse journalist. Hij woonde in Rusland tot de invasie in Oekraïne; die deed hem veel pijn. Gedurende vijftien jaar (2007-2022) nam hij honderden interviews af in de oblast (provincie) Pskov, bekend door het landgoed van Poesjkin, en in buurland Estland. Hij beschrijft het leven van gewone Russen, vooral in die arme oblast. Daar wonen slechts 630.000 mensen in een gebied van 55.000 km², dus groter dan Nederland.
De titel van het boek is ontleend aan een tekst die bij de rivier Velikaja staat, maar ook elders in Rusland te zien is, o.a. in Jelizova op Kamtsjatka.

Amos bezoekt eerst een oud echtpaar, Nina en Nikolaj, in een gehucht met vier huizen, zonder stromend water of ander comfort. De bevolking van het platteland is sinds 1991 gehalveerd. Wolven, elanden, beren en everzwijnen hebben hun plaats ingenomen. De landbouwproductie liep met 40% terug. De oudjes bewonderen Poetin, die voor stabiliteit zorgde na jaren van hyperinflatie, niet-betaalde lonen en werkloosheid. Ze staan volledig achter zijn oorlog tegen Oekraïne: die wordt voorgesteld als voortzetting van de 2^de Wereldoorlog tegen de nazi’s.

In die regio lagen massagraven van Duitse soldaten. Stalin had ze in 1944-45 laten vernielen. Nu komen overal botten naar boven. Sinds 1991 spoort de Volksbund die op en herbegraaft ze, met de hulp van een Rus die volledig achter Poetin staat. Sinds 1991 zijn er ca. één miljoen Duitse en andere militairen herbegraven. Rusland zelf heeft geen instituut zoals de Volksbund.

De vlasindustrie in Pskov en elders in Rusland is in de jaren '90 teloorgegaan. In de 19^de eeuw was Rusland nog de grootste vlasexporteur. Nu heeft het de ambitie om de erfgenaam te zijn van het Byzantijnse en van het  hele christelijke Russische rijk. Rilke zei: “Alle landen grenzen aan andere landen, maar allen Rusland grenst aan God.”

De auteur ontmoet Lev Sjlosberg, politicus en medewerker van een lokale krant. Hij bewees in 2014 dat Russische troepen vochten in Oekraïne, wat het Kremlin ontkende. Hij werd het ziekenhuis in geslagen. Sindsdien gebruikt het Kremlin steeds vaker dodelijk geweld tegen critici.

We krijgen ook een portret van de conservatieve bisschop Tichon, Poetins biechtvader en misschien de volgende patriarch. Hij is overtuigd imperialist: Rusland is voorbestemd om een groot rijk te zijn (p. 121). Volgens hem voert Rusland oorlog tegen Oekraïne omdat het Westen van Rusland een vazalstaat wilde maken. In 2014 werd hij bisschop van de geannexeerde Krim.

In 1892 schreef Tsjechov ‘Zaal 6’. Het was een metafoor voor Rusland en voor de toestanden die er toen heersten en nu nog heersen: geweld en alcoholisme. De auteur noemt dan een aantal plekken die vroeger indrukwekkend waren en maar nu in verval en geplunderd zijn.

Het verhaal van Michajlov, politicus en gouverneur van Pskov, toont de achteruitgang van Rusland in de jaren '90 en het psychologisch effect van het verlies van een groot rijk, dat leidde tot de inval in Oekraïne.

De inname van de Rijksdag in april-mei 1945 gebeurde op 30 april door soldaten uit Pskov, Minin en co, maar anderen kregen de eervolle erkenning en een plaats in de schoolboeken: Jegorov en Kantaria, die er na hen een mooiere vlag plantten. De memoires van Minin mochten zelfs niet gepubliceerd worden (p. 192). Nu bootsen Russische soldaten dat na bij de verovering van steden in Oekraïne. Soldaten uit Pskov hebben in Boetsja zware oorlogsmisdaden begaan (p. 234-235).

In de Sovjettijd werd de godsdienst zwaar vervolgd: deelname aan een christelijke groep kon negen jaar gevangenis met martelingen opleveren (p. 249). In Nevel, oblast Pskov, woonden in 1915 wel 12.333 Joden. In 1941 waren er veel minder. 800 werden uitgemoord door de nazi’s. Nu zijn de laatste sporen van Joodse cultuur er bijna uitgewist (p. 261-269). Van de Seto’s, een etnische minderheid in het grensgebied tussen Estland en Pskov, blijft ook niet veel meer over. Door de oorlog kunnen ze hun familieleden niet meer bezoeken. Een eiland in het Peipusmeer, ooit een verbinding tussen Estland en Rusland, is nu een grens geworden.

Beoordeling

De ondertitel van het boek zegt veel: vele gewone Russen hebben heimwee naar de Sovjet-tijd en staan achter Poetin. De algemene toestand in oblast Pskov is representatief voor heel het Russische platteland. In de steden gaat het veel beter, maar die komen in dit boek niet aan bod. De 17 artikelen staan los van elkaar. Een chronologische volgorde ontbreekt. Ze vertellen weinig positieve zaken. Het hoofdstuk over een fotograaf die vooral marginale figuren trok en zelf voortijdig stierf aan drugs en hiv, staat vol met het woord ‘fucking’, tot zeven keer toe op p. 226.

Een paar details: ‘weren’ geboren (p. 28 ) moet zijn: werden. ‘Het zijde’ (p. 52) is ‘de zijde’. ‘Jedoechovnik’ (p. 121) moet in twee woorden: ‘je doechovnik’.  Afkortingen zoals ‘VDNKh’ (p. 119) en ‘VGIK’ (126-127) moet je zelf opzoeken. Soms staan er achteraan titels van boeken, die niet bestaan in het Nederlands, b.v. p. 319: Mikhailov, ‘De last van een imperiale natie’, bestaat enkel in het Engels. Amos prijst fotograaf Dimitri Markov, maar de foto’s van hem in dit boek zijn van matige kwaliteit.

De lezer wordt niet opgewekt van dit boek, je krijgt medelijden met de mensen die beschreven staan en je beseft in wat voor welvaart en vrijheid wij leven. Het helpt ook de meerderheid van de Russen te begrijpen.

 ISBN 978-90-468-2873-1 | Paperback | 335 pagina’s, kaartje, foto’s, bibliografie per hoofdstuk, noten, algemene literatuur | Uitgeverij Nieuw Amsterdam, Amsterdam/Lannoo, Tielt, 20 februari 2025
Vertaling van ‘Russia Starts Here’ door Koos Mebius e.a.

Jef Abbeel, september 2025 www.jefabbeel.be

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER