Remi
De oorlogsgeschiedenis van twee broers
Frank van Kolfschooten


Voor in het boek staan de stambomen van de familie Goudeket en Gezang. Als je nog niet wist wat voor boek je gaat lezen, dan is het meteen duidelijk: het zijn Joodse families en een groot aantal is omgekomen in de oorlog. Over hun lot is geen onduidelijkheid. Toch verkeerde Eddy Gezang tot nog niet zo lang geleden in het ongewisse over zijn jongere broertje, Koentje.

In dit boek wordt verteld over de familie, over de gelukkige jaren voordat de oorlog uitbrak, en over wat er gebeurde toen duidelijk werd dat ze beter konden maken dat ze weg waren voor ze opgepakt werden. Het is het verhaal van Eddy, geboren in 1930. Tien jaar oud dus toen ze in hun woning te Kijkduin de vliegtuigen hoorden die het nabij gelegen vliegveld Ockenburg bombardeerden.

Na een jaar beginnen de Duitsers met de eerste maatregelen ten nadele van de Joden. Dus ook de familie Gezang krijgt allerlei beperkingen opgelegd. Ze zijn niet praktiserend Joods, maar dat maakt voor de bezetter niets uit. Niet naar de stranden, niet naar het park, en dan ook niet meer naar de openbare school. Eddy is bijna veertig minuten onderweg om bij de Joodse school te komen. Zijn vader wordt ontslagen en heeft vanaf dan allerlei baantjes.
In 1942 wordt Eddy’s broertje geboren. Tegen zijn verwachting in – hij is elf jaar de enige telg geweest - is hij dol op de baby.

In datzelfde jaar beginnen de Duitsers Joden op transport te sturen, aanvankelijk moesten ze zich melden, later kwamen de razzia’s. Een vluchtpoging van het gezin mislukt, maar terug naar Kijkduin kan niet meer. Ze vertrekken naar Amsterdam, naar opa en oma Goudeket.
We weten het: de hoofdstad is evenmin veilig. En dan beginnen de omzwervingen van Eddy. Dan weer bij een tante, dan bij onbekenden, eerst in Utrecht, dan naar Normandië, en later Parijs. Soms kort, soms wat langer. School schiet er bij in.

Eddy’s moeder is met haar ouders naar Westerbork vervoerd, men wist nog niet van de transporten en het lot van de Joden. Waar Koentje gebleven is weet Eddy niet. Zijn vader komt gelukkig wel bij hem, maar is in gezelschap van een andere vrouw. Met deze Elly botert het niet, en dat zal nooit goed komen.
In 1944 wordt Parijs bevrijd, Eddy is het zwerven en zijn stiefmoeder beu, en vertrekt alleen, hij wil naar Nederland. Veertien jaar oud, en hij reist alleen door een wereld in oorlog!

Niet zonder slag of stoot lukt het hem om zijn leven weer op de rails te krijgen. Maar waar zijn zijn moeder en broertje gebleven? Ook al gaat het hem goed, en is hij intussen getrouwd, het blijft hem bezighouden. In 1993 reizen Eddy en Edith samen naar Westerbork, waar ze in het gedenkboek van de Oorlogsgravenstichting de naam lezen van Koentje. Het is niet bekend waar hij begraven ligt. En als Eddy er achter komt dat zijn broertje niet met hun moeder mee is gegaan, maar ter vondeling is gelegd, krijgt hij hoop: misschien heeft Koentje het overleefd?

Een zoektocht volgt: waar kan de baby gebleven zijn? Hij was pas acht maanden oud toen de ouders van Eddy een oplossing zochten, omdat ze wisten dat ze niet veilig waren.
Eddy ontdekt hoe het kind bij een familie in Bloemendaal gevonden is. Zij noemden hem Remi. Maar deze mensen melden de vondeling bij de politie, en dat zijn Duitsers. Zij vermoeden dat hij Joods is. Het jongetje wordt naar het Joodse weeshuis in Amsterdam gebracht.
Wat er met Koentje gebeurd is, ontdekt Eddy pas in 2002. Lang hoopt hij dat Walter Süskind, beheerder van de Hollandsche Schouwburg, zijn broertje heeft kunnen redden zoals hij zoveel andere kinderen redde.

Hoewel het boek de titel Remi heeft meegekregen domineert het verhaal van Eddy het boek tot over de helft. Het verhaal vertelt over de familie, over de oorlogsjaren en zijn eigen wederwaardigheden. Pas daarna volgt de zoektocht naar Remi/Koentje.
Het is een relaas met veel feiten, met achterin een verantwoording en een bibliografie. Ook staan er foto’s in.

Frappant is het feit dat er al geschreven werd over Remi en er een zoektocht was gedaan naar wie hij was, voordat Eddy ging zoeken! Er was geschreven in de kranten, in 1986 al.  Pas in 2002 ontdekte Eddy dat Remi zijn eigen broertje Koentje was…

Frank van Kolfschooten (1959) heeft aan de hand van interviews en archiefonderzoek deze reconstructie kunnen maken. Hij is freelance onderzoeksjournalist. Zijn artikelen over wetenschap, geschiedenis en sport verschenen onder meer in de Volkskrant, NRC Handelsblad, Intermediair, Nature en The Lancet. Behalve Valse vooruitgang (1993) schreef hij o.m. De Koningin van Plan Zuid. Geschiedenissen uit de Beethovenstraat en De bal is niet rond.
Er is een documentaire gemaakt ‘Het korte leven van Koen Gezang.’
https://www.uitzendinggemist.net/aflevering/73437/kruispunt.html

ISBN 9789462971608 | Paperback | 256 pagina's | Uitgeverij de Kring | april 2020

© Marjo, 5 mei 2020

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER