Stoute Schoenen
In de voetsporen van de Bourgondiërs
Bart Van Loo

Bourgondiërs en Bart Van Loo: die combinatie is een begrip geworden. Dat merkte ik toen ik op woensdag 2 oktober 2024 de dagelijkse komische strip bekeek in Het Parool. Op plaatje 1 zegt een vrouw dat ze ‘stoute schoenen’ heeft gekocht. Op plaatje 2 pakt de vriendin het boek van Bart Van Loo en zegt: “Geweldige verteller! Je waant je gewoon in de Middeleeuwen als je het leest.” Op plaatje 3 blijkt het dan om echte schoenen te gaan, kekke en hippe schoenen.

Vorige week stond “Stoute Schoenen” in de top Tien van de Amsterdamse boekhandel Scheltema op plek 8. Het boek wordt, net als het vorige boek, dus weer goed verkocht.

Bart Van Loo is inderdaad een rasverteller. Nadat hij zijn succesvolle boek over de Bourgondiërs in 2019 had voltooid, besloot hij om zoveel mogelijk plekken uit het Bourgondische rijk te bezoeken, op zoek naar ‘lieux de mémoire’. Dat kan een ruïne zijn van een kasteel, of een portret, of een reisroute, of een slagveld. Alles wat maar een link heeft met de Bourgondiërs. Dus reisde Van Loo door de lage landen, Noord-Frankrijk, Zwitserland en Bourgogne.

De Bourgondische staat ontwikkelde zich in de 15^e eeuw tot een soort middenrijk tussen Frankrijk en het Heilige Roomse Rijk van de Habsburgers. Met de dood van hertog Karel de Stoute bij Nancy in 1477 kwam er een einde aan de Bourgondische aspiraties. Bourgondië kwam in Franse handen terecht. En de lage landen splitsten zich op in een Nederlandse en Belgische staat.

Veel van het erfgoed is ook in de golfslag van de tijd verloren gegaan. De Beeldenstorm, de Franse Revolutie en twee wereldoorlogen hebben ontzettend veel vernietigd. En dan is er nog de veranderende smaak van de mens waardoor gebouwen gesloopt of gereviseerd werden.

Dit boek is het verslag van een reis en dat brengt met zich mee dat de chronologische lijn is losgelaten. De lezer moet dus goed bij de les blijven om het verhaal te volgen. Gelukkig is Van Loo een geduldige docent die niet te beroerd is feiten te herhalen en zo zorg te dragen voor de historische context. Ook de stambomen, stadsplattegronden en kaarten helpen de lezer om het grotere verband in het oog te houden.

De Bourgondische cultuur was een mix van devotie, bedevaarten, geweld, toernooien en feesten. Het was voor de rijken een overdadig leven in de slagschaduw van de waarschuwing: Gedenk te sterven. Liefde voor de schone kunsten ging gepaard met platvloerse humor.

Van Loo lardeert het grote verhaal met het anekdotische gegeven. Op de schopstoel zitten verwijst naar een misdadiger die uit een stoel getrapt werd, waarmee zijn verbanning uit dorp of stad gemarkeerd werd (blz. 137).  Misericorden (lett.: barmhartigheden) zijn klapstoelleuningen waartegen vermoeide geestelijken tijdens ellenlange diensten konden leunen (blz. 328). Om wildplassen tegen te gaan liet het stadsbestuur van Atrecht heiligen schilderen op stads- en kerkmuren (blz. 526).

Dit boek is een caleidoscopische optocht van edellieden, geestelijken, kunstenaars, burgers en boeren. De auteur beschikt over een verbluffende kennis en heeft monnikenwerk verricht om alle informatie op te sporen. Kortom: een geweldig boek dat ook nog eens formidabel is uitgegeven. Vrijwel niemand zal het in één ruk uitlezen, ondanks de vloeiende schrijfstijl. Maar met een leeslint kun je bijhouden hoe je vordert in dit boek.

Een herdruk lijkt er dus wel in te zitten. Met het oog daarop een paar opmerkingen, peanuts als je let op de vloedgolf aan informatie die Van Loo te bieden heeft. Een kleine vergissing is dan snel gemaakt.

Op blz. 332 staat dat Willem van Oranje de rechtstreekse voorvader is van koning Willem I die van 1813-1840 over de Verenigde Nederlanden heerste. Echter, toen stadhouder-koning Willem III in 1702 kinderloos stierf, ging de erfopvolging over op de Friese Nassau ’s, die afstamden van Jan van Nassau (een broer van Willem van Oranje). Koning Willem I stamt dus van Jan van Nassau af.

Op blz. 345 staat dat Luther ‘zijn duivels nog moest ontbinden’. Als daar de Reformatie in 1517 mee wordt bedoeld is dit geen professionele aanduiding, en glijdt de vlotte pen hier even uit de bocht.

Op blz. 351 wordt de plotselinge dood van Filips de Schone geweten aan een longontsteking. Elders staat dat hij overleed door na een jachtpartij ijskoud water te drinken.

Op blz. 414 staat dat ‘de calvinisten’ in Brielle twintig katholieke priesters ophingen. Het ging echter om Watergeuzen onder leiding van Lumey, die hiermee een uitdrukkelijk verbod van Willem van Oranje naast zich neer legde. Lumey, met de bijnaam het wilde zwijn van de Ardennen, werd op het eind van zijn leven weer katholiek.

Het boek wordt verder aangevuld met een notenapparaat, de bronnenlijst, een overzicht van de buitenechtelijke kinderen van de Bourgondiërs (Filips de Goede spande de kroon met 26 bastaarden bij 25 minnaressen), de illustratieverantwoording en het register. Op een website staat informatie die geen plaats heeft gekregen in het boek. Lezers kunnen die website bezoeken, een reactie plaatsen en eventueel aanvullende gegevens invoeren.

Bart Van Loo kan de sportschoenen weer opbergen, als hij ze al niet heeft versleten tijdens zijn Bourgondische ‘queeste’. Op het resultaat van zijn zoektocht kan hij tevreden terugzien. Met dit boek heeft hij ongetwijfeld weer veel lezers aan zich verplicht. De uitgever heeft vakmanschap laten zien en voor het fotowerk verdient Geert Van de Velde alle waardering.

Bart Van Loo (1973) is Vlaams auteur en schrijver van bestsellers over Napoleon en de Bourgondiërs. Hij studeerde Romaanse filologie aan de Universiteit Antwerpen.

ISBN 9789403147918 | Hardcover | Omvang 848 blz. | Uitgeverij De Bezige Bij | 3 september 2024

© Henk Hofman, 7 oktober 2024

Lees de reacties op het Forum en/of reageer, klik HIER.