Peter Frankopan

De zijderoutes
Peter Frankopan

In een interview in Trouw zegt de schrijver: "Als kind al dacht ik; waarom kijken we zo weinig naar de geschiedenis van andere volken. Waarom wordt geschiedenis steeds zo verteld alsof alles om het Westen draait? Dat schept heel vergaande ideeën dat wij superieur zijn, dat al het goede in de wereld, de Verlichting, democratie, aan ons te danken is."

Wikipedia meldt ons: 'De (klassieke) zijderoute of zijdeweg was een netwerk van karavaanroutes door Centraal-Azië, waarlangs gedurende vele eeuwen handel werd gedreven tussen China en het oosten van Azië aan de ene kant en het Midden-Oosten en het Middellandse Zeegebied aan de andere kant. Eeuwenlang, van de klassieke oudheid tot de late middeleeuwen, was de zijderoute de belangrijkste verbinding tussen oost en west.'

Dit boek volgt niet letterlijk de zijderoutes maar geeft wel de geschiedenis weer van de handel en wat voor invloed dat had op landen en werelddelen. Het laat de verbanden zien tussen handel drijven en het contact leggen tussen verschillende culturen en religies.
Het verhaal over deze 'zijderoutes' begint bij de oudheid in Mesopotamië, bij het - vruchtbare - gebied tussen de rivieren de Eufraat en de Tigris waar de eerste steden ooit ontstonden. Er werden wegen aangelegd waarover handelswaren en post vervoerd konden worden en ook voor veiligheid werd gezorgd. Perzië was het machtigste rijk. Er waren verbindingen tussen Europa, Azië, Noord-Afrika enz. en Centraal Azië en China. Er was grote rijkdom, vorsten hadden veel macht.

Door deze 'globalisering' kwam echter ook het verschil in geloof naar voren. Het is jammer om na het lezen van dit boek te moeten constateren dat deze verschillen steeds voor enorme tweedracht hebben gezorgd tot vandaag de dag aan toe. Maar ook de hebzucht, de zucht naar macht en eigenbelang maakt dat veel landen en volkeren die aanvankelijk vreedzaam met en naast elkaar leefden elkaar naar het leven gingen staan.

Peter Frankopan vertelt in heldere en goed te begrijpen taal hoe deze bovenstaande zaken hun impact hadden in het leven van de mensen in verschillende werelddelen. Griekse religies werden bekend bij de boeddhisten en vice-versa, wat leidde tot de bouw van enorme kloosters en tempels door de nieuwe boeddhisten. Maar ook het christendom werd dankzij de handelsroutes verspreid.

We lezen over de Hunnen en hun barbaarse praktijken. 'Ze gedroegen zich als wolven.' We lezen over Djenghis Kahn. In het bovengenoemde interview zegt Peter Frankopan daarover: "Djengis Khan associëren we met ultieme barbarij. Maar het succes van het Mongoolse Rijk dat hij in de dertiende eeuw stichtte was juist te danken aan tolerantie en samenwerking."
En zo licht de schrijver allerlei zaken toe die normaal gesproken niet benoemd worden.

We lezen o.a. over het bloedbad wat dankzij de kruistochten werd aangericht en over de aanleiding voor die twee tochten. We lezen over latere eeuwen en het enorme verschil tussen arm en rijk. Hoe volkeren in opstand kwamen tegen dit onrecht. We lezen over de VOC, over de ontdekking van Zuid en Noord-Amerika en welke slachtpartijen er werden gehouden bij de Inka's puur uit hebzucht. Schepen volgeladen met geplunderde spullen van (Inka)goud werden afgevoerd.
We worden geïnformeerd opkomst van de Islam en waarom die ontstond. Ook de Franse Revolutie, de bouw en val van de muur, de Eerste en Tweede Wereldoorlog, de dreiging van een derde wereldoorlog etc. passeren de revue. Waarbij vooral de aanleidingen daartoe aangegeven worden. We lezen met name over Groot-Britannië (Peter Frankopan is Brits) en haar rol in de koloniën, over het enorme eigenbelang van dat land - het gaat niet om het welzijn van d ebevolking maar om de grondstoffen van de landen die Groot Brittani:e bezit) Maar ook over de tweeslachtige houding van Amerika rond Irak en Iran komt ter sprake. (Beiden werden door Amerika voorzien van wapens.) En we eindigen met de opkomst van China en haar toenemende invloed op de wereldhandel.

Het prettige is dat het geen boek met stugge, starre verhalen is geworden maar een boek met inzichtgevende vertellingen die naast alle informatie die ze opleveren ook nog eens prettig om te lezen zijn. Het boek is verder prachtig uitgevoerd en voorzien van mooie kleurrijke, toelichtende illustraties van Neil Packer. Ook de landkaarten bij de periodes die besproken worden

Een boek voor elke jongere die graag verder kijkt dan zijn neus lang is, een boek dat ook op scholen prettig in gebruik zal zijn.

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

De zijderoutes
Een nieuwe wereldgeschiedenis
Illustraties: Neil Packer
Tekst: Peter Frankopan

Historische kennis kan bereiken dat we de moderne wereld begrijpen, zegt Frankopan. Daarin wil hij verder gaan dan de meeste geschiedenisboeken. Europa was niet altijd het centrum van de wereldgeschiedenis zoals we uit die boeken leren. Er zijn beschavingen geweest waar menigeen nog nooit van gehoord heeft, maar die in hun tijd allesbepalend waren. Het is niet juist, zegt hij, dat wij niets leren over de Mongolen en van Djengis Khan alleen maar denken dat hij een wreed heerser was, terwijl hij zijn rijk juist handhaafde met tolerantie en samenwerking.

Hij begint te vertellen over het ontstaan van beschavingen in Azië. Als het mensen goed gaat, begint de gedachte te groeien aan uitbreiding. Alexander de Grote begreep heel goed: hoe meer land hij kon veroveren, en hoe meer onderdanen hij kon onderwerpen, hoe stabieler zijn rijk zou worden. Daarvoor moest oorlog gevoerd worden maar hij besefte dat hij de nieuwe bevolking goed moest behandelen. Alexanders rijk verbond Oost en West, met als centrum Perzië, het gebied tussen de Middellandse Zee en de Himalaya.
Zijn veroveringen ontsloten nieuwe routes, waarlangs handel gedreven werd.

Producten kopen en verkopen gebeurt al sinds er mensen zijn, hetgeen begon met ruilen en later uitgroeide tot een levendige handel tussen landen en continenten. Dat wat de Zijderoutes genoemd wordt is niet een vaste weg, zelfs geen wegennet, het is een ruime aanduiding van de vele wegen waarlangs de handelaren heen en weer trokken, van Oost naar West, van West naar Oost. Die naam is in 1877 bedacht door de Duitse geograaf en ontdekkingsreiziger Ferdinand von Richthofen, voor de verbindingen tussen Azië, Europa en Afrika, de route waarlangs handel gedreven werd.

Met de handelaren kwamen de ontdekkingsreizigers, over en weer worden ideeën en inzichten uitgewisseld, over techniek, kunst en godsdienst. En zo ontstonden er verbanden, en raakten Oost en West meer en meer verweven.
Was Alexander de Grote een van de eerste, vele andere veroveraars volgden hem: de Romeinen, de Hunnen, De Mongolen, de Spanjaarden, en de Duitsers; kleine wereldveroveraars, maar ook langdurige overheersingen, het veranderde de wereld steeds opnieuw.
En terwijl de wetenschap en de techniek zich ontwikkelde, bleef handelsbelang de basis van veel goeds maar ook ellende. Oorlog kostte mensenlevens, maar vergeet ook de ziektes niet die meereisden langs de routes.

Als je dit boek leest, en vooral ook de kaarten bestudeert vallen er een paar dingen op: Amerika wordt niet of nauwelijks genoemd! Het rijk dat heden ten dage gezien wordt als toonaangevend in de wereld was het ooit nièt. China daarentegen was in de oudheid ook al een waardevolle handelspartner, zoals het dat opnieuw is.
En daar waar de oude Zijderoutes liepen, daar spelen zich nu oorlogen af waar maar geen eind aan lijkt te komen.

Het boek is ingedeeld in hoofdstukken die ook wegen bewandelen: de weg naar het geloof; de weg naar nieuwe werelden; de weg naar ontgoocheling enz. Daarmee wordt toch een bepaalde indeling gemaakt, omdat uit de enorme hoeveelheid feiten en gebeurtenissen nu eenmaal een keuze gemaakt moet worden. De schrijver is een Engelsman, hij gaat natuurlijk uit van wat de Engelse geschiedenisboeken leren. In Nederland leren we behalve over de Romeinse beschaving ook over de Griekse en de Egyptische beschaving, die in dit boek niet echt aan bod komen. Het hoofdstuk over de kruistochten is daarentegen uitgebreid.
Uit dit boek valt veel te leren. Ik betwijfel of de volkeren die Frankopan de Sassaniden en de Sogdiërs noemt, ergens in een Nederlands geschiedenisboek staan. Wie de Vikingen eigenlijk waren, wordt dat ooit verteld? Dit zijn maar een paar voorbeelden. Nieuwe feiten, maar vooral nieuwe verbanden. De zijderoutes zijn actueel, bloeit immers de handel met China en omliggende landen niet opnieuw?

Het boek is bedoeld voor nieuwsgierige lezers vanaf een jaar of tien. Kinderen die bereid zijn elders informatie te zoeken (naar bijvoorbeeld die Sassaniden) zullen hier veel plezier aan beleven. Er staan wel moeilijke woorden in en helaas ontbreekt er een inhoudsopgave, maar de vormgeving is prachtig. Mooie illustraties, mooie gedetailleerde landkaarten. Voor een algemeen inzicht een fantastisch boek!

Peter Frankopan is historicus aan de universiteit van Oxford en gespecialiseerd in de geschiedenis van het Middellandse Zeegebied, Rusland, het Midden-Oosten, Perzië, Centraal-Azië en verder gelegen gebieden, in de betrekkingen tussen het christendom en de islam, en in middeleeuwse Griekse literatuur.

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

Non-fictie jeugd

Peter Frankopan