Wat we niet vertelden
Lara Prescott

‘Secretaris: een persoon die een geheim is toevertrouwd. Van het Latijnse secretus, secretum. We typte allemaal, maar sommigen deden meer. We spraken met geen woord over het werk dat we deden nadat we aan het einde van de dag de hoes over onze typemachine hadden gedaan. In tegenstelling tot de mannen konden wij onze geheimen bewaren.’

Aan het woord zijn de typistes die in begin jaren vijftig werkten in de burelen van de in 1947 opgerichte CIA. In die tijd was Allen Dulles de directeur. De typistes vormen in dit boek een soort algemene verteller, degenen die horen, zien en zwijgen.

Ten tijde van de Hongaarse opstand, waarbij de CIA een kwalijke rol had gespeeld, komt Irina Drozdova hun gelederen versterken. Zij is van afkomst Russische en dat is de bron van veel geroddel in de pauzes. Maar Irina weet zich staande te houden, al houden de anderen haar goed in de gaten.

In dezelfde tijd is in Rusland Boris Pasternak bezig met zijn roman Dr Zhivago, in de wetenschap dat de Russen zelf het boek niet zullen mogen lezen. Dokter Zjivago beschrijft het liefdesverhaal van een jonge dokter ten tijde van de Russische revolutie en de daaropvolgende burgeroorlog. Het schets een realistisch en tevens een kritisch beeld van de huidige regering. Pasternaks grote liefde, maar niet zijn echtgenote, is Olga Ivinskaja, moeder van twee kinderen, die hem heeft geholpen. Niet Pasternak, maar Olga wordt opgepakt en veroordeeld:

‘Dankzij de verklaringen van de getuigen zijn uw wandaden aan het licht gekomen: u hebt ons regime en de Sovjet-Unie belasterd. U hebt naar de Voice of America geluisterd. U hebt Sovjetschrijvers met vaderlandslievende opvattingen zwart gemaakt en het werk van Pasternak, een schrijver met non-conformistische opvattingen, de hemel in geprezen.’

Olga kreeg er vijf jaar voor, die ze uitzat. Daarna hervatten zij en Pasternak hun relatie, zich wel degelijk bewust van het feit dat ze in de gaten gehouden werden.

Als de CIA lucht krijgt van dit boek, zien ze een mogelijkheid om Rusland op slinkse wijze aan te vallen. Ze willen het boek dat in Rusland niet mag verschijnen, toch verspreiden onder de bevolking. Met de hulp van een aantal vrouwen krijgen ze dat voor elkaar: Olga natuurlijk, en Irina en Sally, nog een nieuw personeelslid in het kantoor van de CIA.

Dit verhaal berust op feiten. Misschien hebben Irina en Sally niet bestaan zoals beschreven, maar wel vrouwen zoals zij. Olga is een historische figuur, op haar dagboeken heeft Lara Prescott haar boek deels gebaseerd. Andere thema’s zijn homoseksualiteit, de in die tijd ondergeschoven rol van de vrouw en natuurlijk de Koude Oorlog.

Op een zeer bijzondere wijze wordt het verhaal verteld. Er zijn zoals reeds gezegd de typistes - die ook nog eens een tijdsbeeld laten zien - en dan springt het verhaal steeds van Oost  te weten Rusland en Pasternak naar West, dan gaat het over de CIA, Irina en Sally.
Boven de hoofdstukken staan ook de jaartallen, en een aanduiding als ‘de koerier’, ‘de prijswinnaar’, de student’. In het betreffende hoofdstuk wordt duidelijk waar die aanduidingen op slaan.

Het is voor de hedendaagse lezer een eye-opener te lezen over de begintijd van de CIA en hoe het Russische volk onder Stalin en later Chroesjtsjov onder de duim gehouden werd. Het lijkt grappig dat een boek zodanig gebruikt werd als propaganda, maar is niet hetzelfde als wat vandaag de dag nog gebeurt? De middelen zijn veranderd, het doel niet.

Wat we niet vertelden is tegelijk een historische èn een actuele roman. Lara Prescott heeft gedegen onderzoek verricht, naar Pasternak en zijn boek, maar vooral ook naar de tijdsgeest in de jaren ‘50. Het heeft een fijne sfeer, is spannend en romantisch. De vorm is zeer origineel. De typistes mogen bijvoorbeeld het verhaal afsluiten met een epiloog.

Lara Prescott studeerde politicologie aan de universiteit in Washington en heeft een tijdlang als politiek campagnemedewerker gewerkt. Totdat in 2014 haar vader haar een artikel liet lezen over de rol van de CIA tijdens de Koude Oorlog. Haar boek is al vertaald in 28 talen en de filmrechten zijn verkocht.

ISBN 9789044355239 | Paperback | 400 pagina's | Uitgeverij The House of the Books | september 2019
Vertaald door Ellis Post Uiterweer

© Marjo, 17 oktober 2019

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER