Achterflap: In de oude, vervallen stad Suse woont A'ida. Haar geliefde Xavier zit in de gevangenis en omdat A'ida hem niet mag bezoeken, schrijft ze hem brieven. Resoluut, sensueel en teder zijn de woorden waarmee ze haar guapo, haar soplete vertelt over haar leven en dat van hun vrienden en kameraden, over hun dromen en verlangens, en over de strijd die in de stad woedt.
Naarmate de tijd voortschrijdt, worden de geringste gebeurtenissen en gebaren – een intieme dans, een gedeelde maaltijd: dingen die voor A'ida van levensgrote betekenis zijn – daden van verzet tegen de gevestigde orde die hen dreigt te vernietigen.
In zijn nieuwe roman schetst John Berger een samenleving die, bedreigd door politieke en militaire machten, keer op keer hoop put uit de pijn en de kwetsbaarheid, de machteloosheid en het verdriet van het dagelijks leven. Puur, indringend en krachtig: Van A tot X is een fenomenaal geschreven roman over liefde en verzet, en over de veerkracht van mensen in tijden van onderdrukking en gevangenschap.
Fenomenaal zou ik deze roman zeker niet noemen. In de gefingeerde brieven, die A'ida aan Xavier schrijft, dweept ze haast met hun martelaarschap. Ze mijmert over echte en gehoopte, toekomstige herinneringen. Alledaagse gebeurtenissen beschrijft ze heel poëtisch, maar het komt zo onecht over. Nergens komt ze in opstand tegen het hun aangedane onrecht. Nooit is er boosheid of wanhoop. Het is allemaal heel afstandelijk en gelaten.
Van Xavier zijn er geen brieven opgenomen in dit boek. Alleen de vaak moeilijk te duiden aantekeningen, die hij op de achterkant van haar brieven maakt. Algemene opmerkingen over zaken die hij op t.v. heeft gezien of filosofische beschouwingen, die nergens terugslaan op haar brieven.
Wel mooi is het universele van deze roman. Het speelt zich niet af in een bepaald land, maar overal ter wereld. De namen van de personen zijn Spaans, Arabisch, Joods, Grieks en de aanhef van de brieven Spaans of Arabisch. Mooi proza, maar qua inhoud niet overtuigend.