Kathrine Kressmann Taylor - Adres onbekend (samenleesboek aug/sept. 2008)

[Dettie]

Ik geloof niet dat Martin uit winstbejag zo deed.
Hij was al rijk toen hij uit Amerika terugkwam. In mijn ogen deed hij zo omdat iedereen zo deed en hij had een gezin... En Hitler had een enorme macht, je kon verraden worden. Hitler gaf aanvankelijk veel mensen hoop op een beter leven...

Om zijn gezin geen gevaar te laten lopen deed hij mee, het wordt niet duidelijk of hij het écht meende of uit angst zo handelde. Hij schrijft dat de post onder censuur staat.. Hij schrijft op het papier van zijn bank.
"Omdat ik je een verzoek wil doen en omdat ik de nieuwe censuur, die heel streng is, wil omzeilen. We moeten voorlopig stoppen met schrijven. Het is voor mij onmogelijk te corresponderen met een jood, zelfs als ik geen officiële functie moest handhaven."
De rest van de brief is een beschrijving van het denken van het merendeel van de Duitsers in die tijd...
moest hij zo naar Max schrijven?
Was hij bang dat vanwege die vriendschap met Max ook ten onder zou gaan. Moest hij zo grof zijn?

Vanwege die censuur is ook de actie van Max. Max wist dat zijn brieven gelezen zouden worden en dat het de ondergang van Martin (en zijn gezin) zou betekenen.
Maar Martin wist door het wegsturen van Griselle dat het de ondergang van haar zou zijn, hij had de SA zien aankomen, en stuurde haar bewust weg om zijn eigen hachje te redden...

Het roept veel vragen op en het laat je flink nadenken.

Dettie

[jeanette]

Ik vind de omslag ook onbegrijpelijk. Maar of het angst is die maakte dat Martin zo'n brief schreef? Ik denk dat de mensen totaal geïndocrineerd waren door de ideeën van Hitler en hierdoor absurde veroordelingen als "zij vertoonde haar lichaam aan reine jonge Duitse mannen " overnamen. Het zelf denkend en oordelend vermogen van mensen in Duitsland werd totaal ontmoedigd.

In "Een springende fontein" van de Duitse schrijver Martin Walser wordt op brilliante wijze beschreven hoe de bevolking langzamerhand in de ban raakte van het nazisme. Het boek probeert te verklaren waarom het heel moeilijk was om in die tijd je eigen ideeën vast te houden.

De keuze van de schrijfster van "Adres onbekend" voor een briefwisseling tussen twee vrienden en de verandering van die vriendschap naarmate ze langer gescheiden van elkaar in een ander land met een totaal ander politiek klimaat wonen, vind ik heel goed gevonden. Hierdoor is het voor mij een heel beklemmend verhaal geworden.

En inderdaad, hoe zouden wij handelen in zo'n situatie?

Jeannette

[Dettie]

De keuze van de schrijfster van "Adres onbekend" voor een briefwisseling tussen twee vrienden en de verandering van die vriendschap naarmate ze langer gescheiden van elkaar in een ander land met een totaal ander politiek klimaat wonen, vind ik heel goed gevonden. Hierdoor is het voor mij een heel beklemmend verhaal geworden.

En inderdaad, hoe zouden wij handelen in zo'n situatie?

Ja! Dat bedoel ik eigenlijk ook te zeggen. Martin zat er middenin en Max bekijkt het als een 'buitenstaander'. In hoeverre is Martin 'gedwongen' te handelen zoals hij doet? De druk en de macht van de nazi's is enorm.
Het doet me denken aan het Mao tijdperk in China. Mensen moesten de meest waanzinnige dingen doen en deden dat met liefde omdat ze er in geloofden. Kompleet geïndoctrineerd!
Zo verging het de Duitsers ook. Ze geloofden wat Hitler zei. Dat was ook het enge van die man. Hij wist wat enorm krom was recht te praten. En ging je tegen hem in... dan...

Dettie

[Marjo]

Ik weet niet wat ik zou doen als ik in Max' schoenen stond, Berdine, Dat bedoel ik te zeggen: ik hoop nooit te ondervinden wat ik zou doen, want ik ben bang dat ik het zou doen, als ik op het idee zou komen.
En ook de andere kant: ik ben bang dat ik net als Martin voor mijn eigen hachje zou kiezen.
Ik wil het niet weten..

[Dettie]

Ja precies Marjo. Je hoopt altijd dat je niet zulke dingen doet maar wat als je kinderen of ouders gevaar lopen door jouw daden. Er zit veel meer aan vast dan 'alleen maar' goed of slecht doen.

Dettie