Voorbij, voorbij
Clairy Polak

De auteur is bekend van tv-programma’s als NOVA en Buitenhof en daarnaast journalist. Zij treedt in dit openhartig, in romanvorm, geschreven boek persoonlijk naar buiten en vertelt over haar man die aan Alzheimer lijdt. Gedurende dit proces blikt zij ook regelmatig terug op het verleden waarbij herinneringen uit hun beider jeugd en hun periode als echtgenoten boven komen. Deze impressies zijn algemeen herkenbaar en bieden een mooi tijdsbeeld van de naoorlogse jaren in ons land.

Wie dementie beter wil leren begrijpen in zijn allesomvattende impact op het leven van mensen, dient dit toegankelijke boek te lezen. Het alledaagse leven van eenzaamheid voor de partner en de regelmatige bezoeken aan de instelling waar de ander verblijft, zijn herkenbaar voor wie er zelf ook mee te maken heeft. Anderen kunnen zich tijdens het lezen in deze situatie verplaatsen en krijgen - hopelijk - meer begrip voor wat er in een dergelijke fase emotioneel en praktisch met mensen gebeurt. Dat is nogal wat, zo wordt in deze roman wel duidelijk.

Clairy heeft een eenvoudige maar rake schrijfstijl. Hier en daar is er een licht cynische ondertoon en wie Clairy kent, zal dat uit haar manier van presenteren herkennen. Ze is niet uit op ‘mooie’ taal maar weet gebeurtenissen wel trefzeker te verwoorden zodat ze de lezer raken.

De persoonlijke pijn wordt voelbaar in kleine zinnen als ‘Ze mist Leo. Ze mist hem meer dan ze ooit heeft kunnen bevroeden’, pag. 43, en: ‘Zijn wereld kromp. En die van Judith daarmee ook’, pag. 80, en: ‘Wat betekenis voor hem had, heeft z’n betekenis verloren’, pag. 95. Dit boek laat je dan ook niet onberoerd want je wordt meegenomen in de steeds kleiner wordende wereld van degene die ziek is én degene die hier dit van nabij meemaakt.

Er mag tegenwoordig aan menig instelling het nodige mankeren, Judith en Leo – want zo heten de hoofdpersonen in dit boek – hebben een uitstekende keuze gemaakt. Judith is dan ook zeer positief over de sfeer en de zorg van het huis waar Leo verblijft maar ‘Er wordt hier veel gestorven’, pag. 51. Men streeft hier oprecht naar een persoonlijke benadering van de mensen die er verblijven en de verpleging zoekt aansluiting bij hun voormalige levensstijl zodat er herkenning is en mensen zich meer op hun gemak voelen omdat de situatie aan hun voormalige thuissituatie en vroeger doet denken.

Opvallend is de kanttekening dat er rondleidingen worden gegeven omdat het huis een voorbeeldfunctie vervult. Bovendien levert dat ook geld op en die inkomsten zijn welkom: ‘Ook dit huis wordt gefinancierd uit algemene middelen en zucht onder de bezuinigingen. De rondleidingen zijn hard nodig om de gaten in de begroting te helpen dichten’, pag. 22.

Tijdens het zes jaar durende proces ervaart Judith dat dementie een verlies tijdens het leven betekent. Wat begint met onschuldig ogende incidenten wordt geleidelijk aan een patroon dat niet meer valt te ontkennen. Ze hebben geen kinderen maar nu is er sprake van ándere moederrol omdat zij in toenemende mate zorg draagt vvoor Leo. Samen groeien in dit proces dat af en toe ook z’n mooie, grappige of ontroerende momenten heeft.

Het kost Judith steeds meer energie om zin aan het leven te geven en ze heeft ook regelmatig moeite met de bezoeken aan Leo maar ervaart dan tevens: ‘en toch… zijn gezicht klaart nog steeds op als hij haar ziet’, pag. 156, al kan zij verder niet meer tot hem doordringen. Dergelijke gouden zinnetjes maken dit boek waardevol en warm-menselijk. Eerlijk is Clairy wanneer ze uitspreekt dat ‘de dood voor Leo een genade’ zou zijn.

Het boek eindigt met de vakantie van Judith in Zwitserland en houdt dan ineens abrupt op. Hoe het verder gaat met Judith en Leo, komt de lezer dan ook niet te weten. Dat is jammer want de lezer had het proces graag verder willen volgen. Het lijkt erop dat Leo nog in de instelling verblijft.

Onlangs was Clairy bij Jeroen Pauw te gast n.a.v. de verschijning van haar boek. Dat viel haar duidelijk niet gemakkelijk. Het was wel bijzonder om deze krachtige vrouw hier in haar kwetsbaarheid te zien.

De titel van het boek doet denken aan de dichtregels van J.C. Bloem ‘Voorbij, voorbij, o en voorgoed voorbij’ en dit komt op een gegeven moment ook naar voren (pag. 99).

Een menselijk geschreven boek!

ISBN 978 90 290 9339 2 | 254 pagina’s | Hardcover | 19 juni 2019

© Evert van der Veen, 26 juni 2019

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER