Kleihuid
Herien Wensink

‘Er was niets wat erop leek, zelfs niet het dreunen van treinen of tractoren, dat soms het vlees van je botten leek te schudden. Je ogen, oren, mond gevuld met lawaai. Kaken op elkaar klemmen om niet te schreeuwen. Een groot, gruwelijk kabaal, zwaar en donker, daverend en resolute regelmaat. Bof. Bof. Bof. Mensenoren waren er niet tegen bestand. Mensen niet. Hier viel niet tegenop te trainen: marcheren, links-rechts, bajonet gereed. Bof. Na één dreun waren ze willoze vleesklonten, al hun oefeningen ten spijt. He trommelde op je borst en roerde in je maag. Huid, vlees, spier, alles werd week. Het dreunde tot in het bot, tot in het merg.‘

Aan het woord is een jonge man, een soldaat die zich in Passchendale bevindt, in het midden van de strijd. Harvey Cole is van eenvoudige afkomst, een van de vele andere Britse jongens die zich vol goede moed naar Vlaanderen hebben laten sturen, om pas daar tot de ontdekking te komen dat oorlog niets met heldendom te maken heeft.
Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog deelt soldaat Harvey in revalidatieoord Sonnehaert, te Krombeke een kamer met officier Rupert Atkins, die afkomstig is uit een artistiek milieu. Twee heel verschillende mannen. Ook hun verwondingen zijn heel anders. Aan Rupert zie je niets, behalve het trillen van zijn arm als hij getergd raakt.

‘Het laken als een jurk, verband over de borstkas en beide armen, vochtig verkleurde windsels om het hoofd, zwart van geronnen bloed. De linkerarm lag er bij als een gebroken vleugel. Het wezen leek benauwd, zijn ademhaling was rasperig en onregelmatig, alsof hij met alle geweld probeerde zuurstof uit het verband te zuigen.’

Williams, de arts in het revalidatieoord heeft – noodgedwongen? – verstand van zowel fysieke als psychische verwondingen, hij opereert Harvey verscheidene malen en voert therapeutische gesprekken met Rupert. De officier weet niet meer wat er allemaal precies gebeurd is, maar langzaam komen de herinneringen terug. Door het praten met de dokter, maar ook door de langzaam groeiende kameraadschap tussen Harvey en Rupert.

Rupert heeft het liever over kunst en literatuur dan over de oorlog. Hij was een veelbelovend kunstenaar, heeft ook al een prijs gewonnen, maar tot zijn afgrijzen komt er nu niets fatsoenlijks uit zijn handen.
Harvey heeft simpeler genoegens, praat over vrouwen, over zijn familie van wie hij denkt dat ze niet op zijn terugkeer zitten te wachten. Regelmatig voel je de ergernis van beide mannen, de een over het bijna hoogdravende artistieke geklets, de ander juist over het onontwikkelde laag-bij-de-grondse van de ander. Mooi is het dan te lezen hoe toch vriendschap ontstaat. Harvey is ondanks al zijn verwondingen, de sterkere, degene die steviger op de aarde staat dan zijn niet lichamelijk verwonde maat.

Het is een beeldend, erg zintuiglijk verteld verhaal, dat misschien voor diegenen die nauwelijks iets weten over die oorlog schokkend is, maar voor wie bijvoorbeeld de boeken gelezen heeft die Herien Wensink als bron gebruikte, zoals ze vertelt in een nawoord, is het niets nieuws. Vrijwel alle elementen zijn verteld in andere boeken: de gasaanvallen, de deserteurs, een vriendschap tussen vijanden, en vooral het gedwongen moeten samenleven in vreselijke omstandigheden.
Daardoor ontbreekt de spanningsboog, en moet het verhaal het vooral hebben van de mooie taal.
Hoewel er wel degelijk scenes beschreven worden die zich afspelen in de loopgraven of op het slagveld, is dit boek meer een psychologische roman dan een oorlogsroman.

Het was een verrassing te ontdekken dat de schrijfster een Nederlander is! De naam en het onderwerp van dit boek deed vermoeden dat het een Vlaamse schrijfster zou zijn.  Herien Wensink (1977) is theaterredacteur bij De Volkskrant. Hiervoor was zij tien jaar cultuurredacteur bij NRC Handelsblad. Als cultuurjournalist heeft ze haar werk kunnen maken van twee grote liefdes: schrijven en kunst.
Dit boek is haar debuut.

ISBN 9789029510400 | paperback | 288 pagina's | Arbeiderspers | januari 2018

© Marjo, 11 oktober 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER