Canto 11 De hemel.

[Jom]

Overschouwing
Canto 11 :

De rede gebruiken voor wereldse dingen is als met vleugels naar de grond vliegen,
zucht Dante tot de lezer, met enkele praktische voorbeelden erbij.

Plots blijft de vlammencirkel kaarsrecht staan.
Als een verjaardagstaart rond Beatrice en Dante.

Thomas van Aquino leest in Dante’s kalli- en holygrafische gedachten hoe deze zijn innerlijke wenkbrauwen optrekt en zich verwondert over twee dingen :

Vooreerst bij Thomas’ zelfvoorstelling in de vorige canto
(canto 10, vers 94 – 96)
“Io fui de li agni de la santa greggia
che Domenico mena per cammino
u' ben s'impingua se non si vaneggia.”

“Ik was een der schapen van de heilige kudde
die Dominicus leidde door een weg
langswaar men vetter wordt als men er niet van afdwaalt.”

(noot : Thomas van Aquino was legendarisch dik, zo dik dat hij aan een om zijn buik uitgesneden tafelblad at en zijn summae schreef.)

En ten tweede bij de voorstelling van de grootste vlam van de lichtkring hier, Salomon.

Thomas antwoordt op Dante’s eerste verwondering.

Er zijn grosso modo twee grote kloosterordestichters :
Dominicus en Franciscus, elk op hun zeer verschillende manier als gids fungerend.
De eerste is de wijze en de tweede is de vurige, de eerste is cherubijns, de tweede serafijns, genaamd naar de engelenschaar waarvan zij een beetje de mascotte zijn.

(Een mooi symmetrie volgt.
Dante laat nu een Dominicaan (Thomas) de lof zingen van een Franciscaan (Franciscus).
En later zal hij het omgekeerde doen : een Franciscaan (Bonaventura) de wierook laten zwaaien voor een Dominicaan (Dominicus).
Maar de respectievelijke kritiek op de wantoestanden in de orden laat hij tactvol over aan iemand van de orde zelf.
Een theologisch rorschach-effect.)

De Dominicaan Thomas van Aquino vertelt in ellipsen het leven van Sint Franciscus waarin deze Dame Armoede huwt.
En het klik tussen deze twee echtelieden, Francesco en donna Povertà :
vers 76 – 78 :
“La lor concordia e i lor lieti sembianti,
amore e maraviglia e dolce sguardo
facieno esser cagion di pensier santi;”

“Hun goede verstandhouding en hun vreugdevol voorkomen,
liefde en verrukkelijkheid en zachte blikken
deed heilige gedachten geboren worden;”

Francesco en dame Povertà minnen en bevrijen elkaar en krijgen als kindjes heilige gedachten.
(En tegelijk is het een kleine (ongewilde ?) allusie op de verdrongen pervers-erotische kant van extreem ascetisme.)

Hierna noemt Thomas een reeks exemplarische volgelingen van het eerste uur van Sint Franciscus op.
In deze ode aan Franciscus heeft Thomas het ook nog over diens stigmata ( dit zijn psychosomatisch veroorzaakte wonden op de vijf plaatsen waar Christus op het kruis werd verwond: handpalmen, voetzolen, en rechterzij), en over diens dood met zijn naakt lijf als enige lijkwade.

Samen met de Heilige Dominicus hield Franciscus het schip van de Kerk in koers.

Maar Thomas eindigt bitter met de hedendaagse wantoestanden bij de Dominicanen die de regel van de orde aan hun sandalen lappen, de gedegenereerde Dominicanen van tegenwoordig, en geeft een bijna tautologisch (zichzelf herhalend) antwoord op de eerste frons van Dante.