Liefde is een onwoord
Jos van Daanen

‘Mama had me een keer uitgelegd dat het einde niet bestond omdat het woordje ‘einde’ automatisch een nieuw begin inluidde. Zonder begin had einde geen betekenis. Ze noemde ‘einde’ daarom een onwoord. Zoals er meer van die onwoorden waren waarin ze zich gevangen voelde. Liefde bijvoorbeeld, dat niet zonder haat kan bestaan, goed niet zonder kwaad, een streling die we enkel betekenis wisten te geven omdat we wisten hoe een klap voelde.’

Hans zit in een psychiatrische inrichting, maar waarom eigenlijk? Het merendeel van de tijd begrijpt hij dat niet zo goed. Wat is goed? Wat is fout? Hebben mensen daar afspraken over gemaakt die voor iedereen duidelijk zouden moeten zijn? Voor hem dan toch niet. Niet altijd.

Hij heeft korte perioden van inzicht, maar ook ziet hij soms dingen die er niet zijn, en zijn geheugen werkt ook niet zo best. Het dagboek van zijn moeder dat ineens op zijn nachtkastje ligt zorgt er voor dat hij nog meer in de war raakt. Daarin beschrijft zijn moeder, Maria, hoe vreselijk ze het vond dat ze zwanger werd. Hoe ze zijn komst vervloekte. Dat dagboek begint zo:

‘Het moet geschreven worden, Hans. Jij moet geschreven worden.’

En op deze manier intrigeert al meteen de eerste zin in het boek. Want hoe kan die Maria, nog maar net bevrucht, zoals ze schrijft, weten dat zij een zoon zal baren en dat hij Hans zal heten?

Het verhaal van Maria moet ongeveer in de jaren '60 spelen, hoogstens '70, de gynaecologie was nog niet zo ver ontwikkeld, en bovendien hoort ze van de huisarts dat ze zwanger is.
Maria is er overigens niet meer. Zij vertelde haar zoon dat ze wilde slapen. Ze was ziek, had veel pijn. En Hans deed wat zij vroeg. Hij zorgde er voor dat ze kon slapen. Voor altijd. Hij was pas negen jaar oud.

Zo volgt de lezer Hans in de kliniek, afgewisseld door stukken dagboek van Maria, om dan mee over te schakelen naar de jongere zus van Hans. Merle is getrouwd met David met wie ze een puberdochter heeft. Merle bekommert zich als enige om Hans, gaat bij hem op bezoek, maar eigenlijk zit ze vol wantrouwen. En angst. Wie is haar broer? Hoe komt het dat hij is zoals hij is?

Hij was hun moeders lieveling, hij was degene die alles van haar gedaan kreeg. Terwijl Merle nauwelijks gezien werd, zodat het feit dat ze na het overlijden van haar moeder het huishouden op zich nam als een zucht naar erkenning genoemd kan worden. Erkenning die ze niet kreeg. Maar het is wel duidelijk dat ze die niet kòn krijgen. Want van wie? Haar moeder is overleden, haar broer is niet normaal, en ook haar vader is niet helemaal goed in zijn hoofd.
Ook Henk, de vader, heeft een stem in het verhaal, over de onmacht die hij voelde naar Maria toe, en naar de kinderen. En later is er nog de psychiater die zijn zegje mag doen.

Op het moment dat je als lezer helemaal verward bent geraakt in de kluwen die deze verschillende personages voor je weven, wordt er hoop geboden: er komt een alwetende verteller op de proppen! Eigenlijk zullen we weten hoe het nu precies zit! Helaas, dat is dus niet het geval. Zeker, het raadsel van het dagboek wordt opgelost, maar dat roept dan weer zoveel nieuwe vragen op.
Doorploeteren dus. Het moet toch wel duidelijk worden wat hier precies gaande is? Er is een spanningsboog waardoor je zeker aangezet wordt tot doorlezen, maar het vergt wel wat doorzettingsvermogen. Want is er wel een normaal personage in dit verhaal? Nou ja, wat is ‘normaal’ dan wel?

Interessante thematiek. Een boek dat tijd vergt, om ten volle te kunnen begrijpen wat hier speelt. Zelfs na het einde, het deel van het verhaal waarbij aan duidelijkheid niets meer te wensen overblijft, rest wel nog de vraag: hoe heeft het zo ver kunnen komen?

Van Jos van Daanen (Kerkrade, 1959) studeerde Nederlands en Algemene Literatuurwetenschap. Eerder verschenen bij Uitgeverij In de Knipscheer de poëziebundels: in 2018 De schoonspringer, in 2019 Soldaten, in 2020 De heilige cohesie van water en de novelle Lutijn in 2019. Liefde is een onwoord is zijn romandebuut.

ISBN 9789493214408 | Paperback| 218 pagina's | Uitgeverij In De Knipscheer | september 2021

© Marjo, 28 december 2021

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER