Ken Kesey - One flew over the Cuckoo's Nest

[Hendrik]

Het gaat er ordelijk aan toe, op de afdeling van verpleegster Ratched van de staatsinrichting voor psychisch gestoorden.
De afdeling is ruwweg ingedeeld in drie groepen: de acuten (tijdelijk opgenomen), de chronischen (permanent opgenomen) en de plantaardigen (chronischen in een vegetatieve toetstand).

De dagindeling is strak en mevrouw Ratched laat alles soepel verlopen als een leger exercitie zonder geschreeuw.
Mevrouw Ratched kan bogen op de afdeling die wordt gerund met het minste personeel en de minste incidenten.

Haar macht licht niet in fysiek overwicht, maar in psychisch overwicht. Ze speelt met de angsten van haar patiënten, insinuaties, stilten, blikken en retorische vragen, meer heeft ze niet nodig om de groep te bespelen.
Niet alleen de groep, maar ook het overige personeel, inclusief de psychiater van de afdeling heeft ze volledig in handen.
Iedereen is doodsbang voor haar. En mocht er dan nog iemand zijn die 'labiel gedrag vertoond' dan kan diegene altijd nog naar de 'shock shop' gestuurd worden, waar de hersenen met een paar electronische volledig ontregelt kunnen worden voor een aantal dagen.

Tot op een dag Mc Murphie op de afdeling wordt binnengebracht.
En extravert figuur, bombastisch in zijn taalgebruik, joviaal en levenswijs, het type dat je in een Amsterdamse kroeg over zijn jaren op zee zou kunnen vertellen.
Qua manipulatie net zo sterk als de zuster. Maar in plaats van in dienst van het gezag zet hij zijn talenten in om alles te ontregelen.
Hij is gek op gokken en laat zich niet in de structuur van de afdeling persen. Al snel gaat hij dan ook de weddenschap aan dat hij binnen 2 maanden de zuster zover kan krijgen dat ze haar controle volledig uit handen geeft.

Wat volgt is een strijd om de macht over de groep, de beeldvorming en de orde op de afdeling.

Het boek is geschreven vanuit de ogen van een van de chronischen, hij wordt gedreven door angsten en wanen en omdat de anderen denken dat hij doof-stom is kan hij alles makkelijk en onopgemerkt observeren.
Hij heeft een volledig wereldvreemde, maar bijzondere originele en fantasierijke, manier om gebeurtenissen te beschrijven en te interpreteren.

Het spel om de macht van de afdeling is nooit voorspelbaar, maar wel heel herkenbaar. Je ziet hoe macht en gezag in groepen kan verschuiven en hoe bepaalde sociale middelen kunnen worden ingezet tegen iemand anders. Wat de maatschappij doet met outcasts, hoe macht in groepen bepaalt word en bespeelt kan worden, vrijwillige onderwerping, de kracht van taal, allemaal interessante onderwerpen die aan bod komen als onderdeel van het verhaal.

Eigenlijk is het een parodie op 'de maatschappij' in het algemeen en op psychiatrische inrichtingen uit de jaren '60 in bijzonder.
Een aanrader dus.

groeten,

Hendrik

[Marjo]

Ik heb het boek nooit gelezen, maar ik heb wel de film meerdere keren gezien en ook de bewerking voor toneel vorig jaar.
Voegt het boek iets toe Hendrik?

[Hendrik]

Het lezen van een boek is natuurlijk een heel andere sensatie, ik kan niet oordelen over de film omdat ik die niet gezien heb, maar ik denk dat je in een boek van een paar honderd pagina's een verhaal beter kunt opbouwen, meer inzicht kunt geven in de beweegredenen van mensen en je beter kunt inleven in de hoofdpersoon. Wat dat betreft zal het boek wel wat toevoegen.

Volgens de achterflap is het boek een van de belangrijkste uit de Amerikaanse cultuur. Dat soort claims vind ik soms een goedkope stunt, andere keren denk ik dat kenners er misschien zo over denken maar dat het nog steeds een saai boek is, maar dit keer kan ik me dat best voorstellen.