Colson Whitehead - De ondergrondse spoorweg

[Dettie]

Tussen 1850 en 1860 was in Amerika een ondergrondse beweging actief, The Undergroud Railroad. Dit was een informeel netwerk van vluchtroutes en veilige huizen, waar gevluchte slaven terecht konden, veelal geholpen door zwarte en blanke tegenstanders van de slavernij, de abolitionisten.

Lees verder http://www.leestafel.info/colson-whitehead

Ria

[berdine]

Ik heb al verschillende keren naar dit boek gekeken. Het moet er nu maar eens van komen!

[berdine]

Dit is alvast geen boek voor jou, Dettie!

[Marjo]

Nou ben ik Dettie niet, maar waarom zou dit niets voor haar zijn? Het is geschiedenis, hoe erg ook.

[Annemarie]

Daar ben ik ook wel benieuwd naar.

[berdine]

Omdat het te erg is.

[Annemarie]

Ik ben ook altijd weer ontdaan na het lezen van verhalen over slavernij, moet ik bekennen. Het is afschuwelijk wat mensen elkaar aan kunnen doen.Toch lees ik ze omdat het onderdeel van de geschiedenis is en we nooit mogen vergeten dat we allemaal gelijk zijn. Zou jij dit boek lezen, Dettie, of toch liever niet?

[Dettie]

Het gekke is dat ik van gefantaseerde verhalen vaak meer van slag raak dan door de werkelijkheid. Bij een non-fictie boek is het toch anders. Dat zijn de feiten en dan kun je verder zoeken en kijken en meer informatie opdoen erover. Dat wil niet zeggen dat ik dan de boeken over de holocaust kan lezen of over de loopgravenoorlog in WOI bijv.
Maar bij een non-fictie boek kies je voor een onderwerp en weet je dat het werkelijkheid is, of dat er onderzoek naar gedaan is. Daar kies ik dan bewust voor omdat ik er meer van wil weten.

Bij een historische roman kies ik ook om die reden, omdat de tijd of het onderwerp me aanspreekt en ik toch altijd wat wijzer wordt door zo'n roman. Maar bij een roman worden wel dingen toegevoegd aan de werkelijkheid om het verhaal vloeiender en aansprekender te krijgen en dat gaat soms heel ver. Dan moeten de gruwelijke dingen nóg 'aansprekender' verteld worden en dat is wat me vaak tegenstaat. Ze zijn vaak al erg genoeg zonder smeuïg sausje. Een goede historische roman, kan juist heel erg toevoegen en je inzicht geven in die tijd maar een historische roman met een 'sensatielaagje' hoeft voor mij niet, dat staat me zelfs tegen.

Slavernij vind ik verschrikkelijk en ik heb er al veel over gelezen, vooral hoe barbaars de slavenbezitters zijn, de slaven zijn een stuk vee, geen mensen, ongelooflijk hoe zij behandeld worden. Over de ondergondse spoorweg heb ik in romanvorm wel gelezen. Die heeft echt bestaan. Maar wat ik begrijp uit de recensie is dat de schrijver van deze ondergrondse spoorweg letterlijk een ondergrondse spoorweg heeft gemaakt. Ik vraag me dan af als een schrijver dat bij ons zou doen, van de ondergrondse tijdens WOII een letterlijk 'onder de grondse' maken en daar een roman met alle gruwelijke details rond de werkelijkheid over schrijven... Zouden we het dan ook zo'n goed boek vinden? Het is dan ook spelen met een vreselijke werkelijkheid waarin mensen elkaar barbaars behandelen alleen dichter bij huis.

Ik denk dat vooral dát gegeven me tegen zal staan. Maar dat is alleen maar gissen want ik heb het boek niet gelezen. Wie weet zeg ik wel dat het uitstekend is, of inderdaad niets voor mij.
Het is dat jullie het me zo specifiek vragen of ik het wel of niet zal lezen dat ik zo uitgebreid antwoord geef .

Dettie

[berdine]

Nou daar hoef je niet bang voor te zijn, Dettie. Geen smeuïge toegevoegde details. Af en toe een beschrijving van een paar regels, maar ik weet intussen dat jij daar beelden bij krijgt. Nee, daar maakt hij niet veel woorden aan vuil, die paar woorden spreken voor zich.
Ik heb ongeveer 1/3 gelezen en ik weet ook niet of ik die letterlijk ondergrondse spoorlijn wel zo'n succes vind. Het haalt je voorlopig wel uit de realiteit, want hoe zou zoiets kunnen bestaan? Voorlopig is het meer roman dan non-fictie, een beetje gladjes.

[Renate]

Aan de ene kant ben ik wel nieuwsgierig naar hoe de schrijver dit nu eigenlijk gedaan heeft. Aan de ene kant ben ik ook niet zo'n liefhebber van boeken over onrecht en romans over de oorlog mijd ik over het algemeen, hoewel daar genoeg uitzonderingen op zijn. Het dagboek van Anne Frank hoef ik niet meer te lezen. Aan de andere kant vond ik het boek over Die weiße Rose wel interessant. Ook Hans Fallada's boek Alleen in Berlijn vond ik interessant. Verder heb ik natuurlijk Klaus Mann's boek Mephisto gelezen en diverse andere boeken, zoals een boek over het bombardement op Rotterdam, Laura Starink's Duitse wortels (over het lot van Duitsers, die na de oorlog ineens in Polen terecht kwamen) en momenteel lees ik een boek over de eerste oorlogsdagen in Rotterdam. Maar boeken over de concentratiekampen hoeven wat mij betreft niet.

[Marjo]

Ik deel het standpunt van Annemarie: het is geschiedenis, je moet het nooit vergeten. En in het zicht van wat er nu overal gebeurt, moet je weten hoe het vroeger was, hoe iets ontstaan is, zodat je ook argumenten hebt (als je er al over praat).
Maar, en dan ga ik richting Dettie: het hoeft absoluut niet gefictionaliseerd te worden als dat betekent dat een schrijver in speelt op wat de lezer zou willen. Dat denk ik tegenwoordig namelijk: je hoort en leest vanuit de media steeds gruwelijker feiten, alles wordt vanuit de kwade hoek belicht en iets er bij verzinnen om het nog erger te maken, daar draait een schrijver zijn hand ook niet voor om. Is dat dus wat de lezer wil? Want waarom doen ze het anders?
Maar deze lezer wil weten wat echt is en wat niet, ik houd niet van sensatiezoekers. Iets leesbaarder vertellen, daar heb ik geen moeite mee. Het punt is alleen dat je dat als lezer vaak niet weet.

[Annemarie]

Gelukkig maar dat het meer als een roman dan als non-fictie overkomt, Berdine. Ik vind dat als je met de waarheid speelt, dat ook heel duidelijk moet zijn. Als je niks over de ondergrondse spoorlijn weet, heb je dan als lezer wel door dat de werkelijkheid heel anders is? Dat hoop ik maar. Persoonlijk spreekt het boek me nog niet zo aan. Het ware verhaal over de ondergrondse spoorlijn is al indrukwekkend genoeg. Ik heb dan liever een fictieverhaal dat om feiten heen is gesponnen.
Bij mij is het zo dat ik niet snel van fictieverhalen uit mijn doen raak. Ik weet dat het niet echt is, en dat leest vrij onbezorgd. Dat mag best met een beetje extra opsmuk. Non-fictieboeken grijpen me sneller aan. Die zijn immers niet verzonnen. Opsmuk vind ik dan ook helemaal niet gepast. Zo'n verhaal moet puur blijven.

[berdine]

De lezer begrijpt wel dat zo'n letterlijk ondergrondse spoorlijn niet kan. Zodra er één "station" ontdekt is is de rest gauw opgerold en hoe zou de aanleg hebben moeten gebeuren, stiekem nog wel. Daarnaast het ondergrondse gerommel als er een trein door kwam. Nee, je snapt wel dat het ondergrondse gebeuren symbolisch is.
Dit is echter wel een roman die rond (andere) feiten is gesponnen. Die feiten worden soms tamelijk droog verteld, hoe erger hoe soberder. Het is een verzonnen verhaal tegen een achtergrond van de werkelijke geschiedenis. Een die ook wel uitnodigt om dingen op te zoeken.

[Annemarie]

Bedankt voor jouw duidelijke toelichting, Berdine. Nu spreekt het me toch wat meer aan.

[Willeke]

Áls er iets gekocht gaat worden als de Boekenweek gaat komen, zal het dit boek wel worden. ben zeer nieuwsgierig

[berdine]

Ik heb het uit. Het is op zich wel een goed boek, maar ik vind het wat afstandelijk. Behalve de spoorlijn zijn er meer zaken die overdrachtelijk bedoeld zijn. Zou je Ridgeway, de slavenjager, letterlijk nemen, dan krijg je wel een héél onwaarschijnlijk verhaal. Hij is altijd precies daar waar je hem niet wilt hebben. Je moet hem dus ook zien als de personificatie van alle slavenjagers. Dan denk ik dat Cora eveneens model staat voor alle gevluchte slaven. Je kunt niet echt in haar huid kruipen. Ze reageert ook tamelijk onverschillig op allerlei situaties. Ze maakt zich b.v. helemaal geen zorgen als ze weer opgepakt wordt en teruggebracht wordt naar de plantage, terwijl ze heus wel weet wat haar daar te wachten staat. Enerzijds komt dat natuurlijk door het leven dat ze achter zich heeft. Het heeft geen zin je te verzetten tegen zaken waar je niets aan kunt veranderen, maar een enkele gedachte aan wat haar meester met haar zal gaan doen zou er toch logischerwijs in haar moeten opwellen. Ik vond het dus geen boek dat me pakte.
Het is wel goed dat Whitehead aandacht besteedt aan allerlei situaties rondom de gevluchte en vrije slaven. Ze waren nooit ergens veilig, ook niet in staten waar de slavernij was afgeschaft. Ze waren met teveel. Er waren altijd wel groepen mensen, blank én zwart, die het op hen gemunt hadden.

[Renate]

Ik heb ook een paar thrillers gelezen, die zich in die tijd afspelen en in een daarvan spelen gevluchte slaven ook een rol. Het is hier ook besproken, maar ik kan zo snel niet op de naam van de schrijver komen.

[Marjo]

Wat in het vat zit verzuurt niet.
Eindelijk gelezen, en hm, als roman is het al erg genoeg, Ik weet niet of ik het echte verhaal zou willen lezen als dat met details zou zijn. Ik weet ook zo wel dat het vreselijk geweest is, net als voor de indianen waar af en toe naar verwezen wordt. En zelfs voor de Ierse meisjes, die Cora ziet verschijnen als plaatsvervanging voor slaven.
Maar misschien is het wel doordat het net niet echt genoeg - afstandelijk, zegt Berdine - is dat het me tegen het eind begint te vervelen. Als Cora 'gered' is uit handen van Ridgeway , denk ik: nu weet ik het wel.
Inderdaad zat ik me af en toe af te vragen waarom Cora niet emotioneler is. Doordat Whitehead wil aangeven hoezeer zij al door haar afkomst beschadigd is (maar dan had ik uitleg verwacht) of gewoon omdat de schrijver een man is en daar niet bij stil staat?

[Renate]

Misschien omdat we het een en ander te veel met een hedendaagse bril bekijken? Het tonen van emoties was vroeger vaak veel minder gebruikelijk.

[Marjo]

Nu heb ik altijd het idee gehad - misschien fout? - dat de zwarte mens juist emotioneler is.

[Dettie]

Ondertussen word ik wel nieuwsgierig naar het boek. Er is al zoveel over gezegd. Ria vindt het prachtig, Marjo en Berdine vinden het wel aardig maar te afstandelijk of eigenlijk naar het eind toe genoeg... Dat maakt nieuwsgierig.

Dettie

[Marjo]

Opsturen?

[Dettie]

Nu heb ik altijd het idee gehad - misschien fout? - dat de zwarte mens juist emotioneler is.

Het is maar net waar je bent opgegroeid en wat de gebruiken zijn denk ik, het zal weinig met huidskleur te maken hebben.
Misschien laten ze hun emoties meer zien omdat het 'mag', omdat men gewend is dat het gewoon kan. Europeanen kunnen heel kil/koel overkomen vooral Britten, ingehouden bedroefd zijn, maar ook ingehouden vrolijk zijn, het lijkt wel not done om emotie te tonen.
Het lijkt ook wel of al die witte en stille tochten nodig zijn om veel meer emoties kwijt te kunnen dan de rouw om de persoon/personen waarvoor de tocht wordt gehouden. Want in Europa mag je je haast niet uiten. In warmere landen buiten Europa vaak wel.

Dettie

[Dettie]

Denk je dat het wat voor mij is Marjo? omdat Berdine zo pertinent meldde dat het niets voor mij was.
Het lijkt me wel een mooi verhaal. Ria schrijft dat ze er een stomp van in haar maag kreeg. Maar bij jou merk ik dat niet zo en bij berdine ook niet.

Dettie

[Marjo]

We weten toch wel hoe hard het leven voor die slaven was? Wat dat aangaat waren er geen verrassingen, ik moet heel hard nadenken of er iets in het boek stond wat ik nog niet wist. Misschien het verschil tussen de staten, hoe anders die omgingen met zwarten, al of niet slaaf. Dat ook vrije zwarten gewoon opgepakt werden en dan weer verkocht. Maar dat wist ik eigenlijk ook wel.

Whitehead windt er gene doekjes om, hij vertelt het recht voor zijn raap. Dan kun je niet om de erge dingen heen. En zoals Berdine al zegt: soms zijn de verhalen gruwelijk. Als je daar niet overheen kan lezen, hm, dan is het misschien niets voor jou.