# Martine Letterie- Nooit meer thuis (10+)

[Marjo]

Zoals altijd pakt Letterie een stukje geschiedenis dat ze op een vlotte manier voor kinderen vertelt. Dit keer over de nasleep van de tweede wereldoorlog in (Nederlands-)Indië, zoals Indonesië toen nog heette.

Lees meer: http://www.leestafel.info/martine-letterie-10-12-jr

[Dettie]

Dit boek ben ik nu aan het lezen. Ze zijn net in IJmuiden aangekomen en gaan naar Den Haag, waar veel mensen uit Indonesië geplaatst werden. (o.a. Adriaan van Dis en zijn familie)

Dettie

[Dettie]

De recensie staat op de site. Mijn mening: Een aardig verhaal maar het kreeg me niet in zijn greep...

zie http://www.leestafel.info/martine-letterie-10-12-jr

Dettie

[Marjo]

Ik denk dat het een dilemma is voor schrijvers van historische jeugdboeken: maak je het te spannend en ga je diep, dan wijk je al snel van de feiten af.
En wat ons betreft: wij kennen die feiten allemaal al (er staat weinig nieuws in het boek voor een volwassene die geïnteresseerd is in geschiedenis), en dus wil je als lezer meer dan dat. Maar dat krijgen we inderdaad niet.

Met welke insteek beoordeel je deze genomineerde boeken? Is een eenvoudige manier om kinderen te vertellen wat er gebeurd is belangrijker dan een spannend verhaal vertellen dat gebaseerd is op feiten, maar ook een spannend verhaal is?

[Dettie]

Ja daar stel je even een vraag waar ik over na moest denken.

Als eerste vraag me overigens af of volwassenen de feiten over de dingen die in dit boek vermeld worden inderdaad kennen, wel de feiten van WOII maar of ze weten wat er in Nederlands Indië gebeurde?
Wim Kan heeft lang gestreden om erkenning te krijgen van zijn tijd in het Japanse interneringskamp en de bouw aan de Birmaspoorlijn. De kampen waren concentratiekampen maar in Nederland werd dat niet geloofd. De Nederlanders hadden écht de oorlog meegemaakt werd gezegd, de mensen in Indië niet...
Er is pas enkele jaren geleden erkenning gekomen voor deze mensen.

Veel mensen weten vaak niet eens wanneer de Tweede Wereldoorlog was, laat staan dat ze weten wat in Indië gebeurde. En dat zij niet alleen kinderen.
De feiten over Indië en de repatriëring worden in dit boek wel genoemd maar ik vraag me af of kinderen deze toch vrij droge opsomming zullen begrijpen. Het verhaal over Indië/Indonesië wordt opgehangen aan de belevenissen van het meisje. Maar zoals ik al meldde, het gaat niet echt leven, het meisje ziet alles wel, maar lijkt het niet echt te voelen/mee te maken. (Ik weet niet hoe ik het anders moet zeggen.)

Ik denk als je kinderen iets mee wil geven over een bepaalde tijd dat het invoelbaar moet zijn en dat miste ik bij dit boek. Wat vind jij?

Dettie

[Marjo]

Ik heb een optimistischer beeld van de gemiddelde Nederlander, is het fout dat ik er van uit ga dat als ik dat op school heb geleerd, het ook bij anderen aan bod is gekomen? Latere generaties misschien minder, want naarmate je meer geschiedenis krijgt moeten er stukjes afvallen, anders haal je je lesprogramma niet.

Inderdaad is Lily een wat vlak personage, maar hier is mijn idee over de jonge lezer juist pessimistisch: ik denk dat ze die diepte dus meer karaktertekening en meer achtergrond niet meer waarderen. Ik heb nu steeds Hendrick in mijn achterhoofd. Deze boeken zijn niet te vergelijken, maar ik doe het toch. Hendrick komt dus meer tot leven, maar daardoor is er veel meer ruis op de achtergrond. Ik persoonlijk vind dat heerlijk, maar de gemiddelde jonge lezer?
Ik hoop dat ik het fout heb, maar ik denk dus dat Lily meer aanspreekt, juist omdat het eenvoudiger is.
En vandaar dat ik me afvraag wie de jury is...dat maakt heel veel uit! (de namen staan op de Thea Beckmansite, maar ik ken die mensen niet)

[Dettie]

Voor mensen die deze forumberichten meelezen:

De Thea Beckmanprijs is een prijs voor het beste historische jeugdboek en wordt ieder jaar uitgereikt in het derde weekend van september in Archeon. In de even jaren wordt de Thea Beckmanprijs uitgereikt aan boeken van de leeftijdscategorie tot 12 jaar en in de oneven jaren aan boeken voor 12 jaar en ouder.

Doelstellingen

Het historisch jeugdboek als genre in de belangstelling brengen.
Het stimuleren van historisch besef bij kinderen.
Leesbevordering.
Aansluiten bij canon en kerndoelen onderwijs.
Het stimuleren van het schrijven van jeugdboeken met historische invalshoeken.

Criteria

Het bekroonde boek moet voldoen aan de volgende eisen:

Het moet aantrekkelijk zijn voor de doelgroep.
Het moet informatief en historisch betrouwbaar zijn - moet iets toevoegen aan het historisch besef.
Het moet van literaire kwaliteit zijn en een meeslepend en mooi verhaal zijn.

---

Naast de volwassen jury is er ook een kinderjury. Deze reikt De Jonge Beckman uit, de prijs voor het beste historische jeugdboek volgens de lezers zelf. Een panel van enthousiaste jongeren leest de shortlist en maakt daaruit een eigen keuze voor een winnaar. De winnaar van de Jonge Beckman ontvangt € 500,-. Schrijfster Marte Jongbloed begeleidt deze jury.

De volwassenjury bestaat uit Hubert Slings (voorzitter), Henne van Beveren, Liselotte Dessauvagie, Monique Veldman en Moniek Warmer.

---

[Dettie]

Nu ben ik wel erg benieuwd welk boek de kinderjury kiest en op welke gronden en wat voor boek de prijs krijgt van de volwassen jury en om welke redenen.

- Aantrekkelijk voor de doelgroep... is Martine Letterie bekend bij die leeftijdsgroep? Dat weet jij vast Marjo. Zo ja, is het daardoor al aantrekkelijk?
(net zoiets als de Carry Slee rage)
- Het lijkt me wel historisch betrouwbaar en is ook wel informatief maar naar mijn gevoel té informatief, te statisch verteld, en ik vermoed dat de informatie voor kinderen van 10 jaar en ouder toch te moeilijk is. Ik geloof niet dat jongeren na kunnen vertellen wat ze 'geleerd' hebben over de gebeurtenissen in Indië. Snappen ze écht waarom Lily en haar familie het land moeten verlaten en wat KNIL-militeairen zijn bijvoorbeeld.
- Literaire kwaliteit is het zeker maar persoonlijk vind ik dit boek dus niet meeslepend.

Dettie

[Marjo]

Absoluut niet vergelijkbaar met Slee! Kinderen die graag geschiedenis lezen kennen haar ongetwijfeld, maar eerlijk gezegd ken ik niet veel van zulke kinderen!
Ik vind niet dat het nodig is dat kinderen het kunnen navertellen toch? Als het hen inspireert om meer te willen weten is het al genoeg. Ik vind het niet 'informatief' verteld, ik bedoel: er staan toch niet echt feitjes in het verhaal? Niet meer dan nodig is tenminste.
Lily vertelt wat er gebeurt, dat moet natuurlijk wel, en dan val ik eerder terug op wat je een paar berichtjes terug zei: het is droog, je leest nauwelijks wat het kind voelt. Ze vindt het niet leuk allemaal, maar ook dat wordt nogal droog verteld. Eigenlijk kun je dat ook interpreteren als acceptatie. Het gebeurt allemaal wel, en het is nu eenmaal niet anders, dus moet je er maar mee omgaan. Ze heeft dan ook duidelijk moeite met de reactie van haar moeder, die bij de pakken neer lijkt te zitten.

Ik ben het wel met je eens hoor, dat het geen meeslepend - sappig of spannend - verhaal is, maar twijfelde vanuit welke insteek ik moest beoordelen.
Ik heb besloten (!) dat ik vanuit mezelf oordeel, en dan weet ik wel dat dit boek niet de winnaar is.

[Dettie]

Misschien is het inderdaad niet nodig dat jongeren het na kunnen vertellen maar wel dat ze begrijpen wat er gebeurde en die indruk heb ik niet. Zelf vond ik het verhaal regelmatig behoorlijk informatief verteld. Een soort opsomming van gebeurtenissen, bijna een geschiedenisboekje in verhaalvorm. (Dus geen historisch kinderverhaal)

Ja ik vond het ook moeilijk om te kijken met welke insteek je zulke historische verhalen moet beoordelen. Daarom zocht ik ook maar even op waar de juryleden naar kijken.

Voor mij is belangrijk dat de feiten kloppen, dat je het gevoel hebt dat je wat wijzer bent geworden over een bepaalde tijd, dat het verhaal goed is qua taal, stijl en verloop.

Bij dit boek heb ik niet het gevoel dat ik wat wijzer van ben geworden, de reis en het leven van het meisje in Den Haag is wel blijven hangen maar niet het historische verhaal. Het verloop was wel goed maar zoals gezegd niet boeiend/vloeiend geschreven.
Voor mij is dit boek denkelijk ook niet de winnaar. Ik ben tenminste niet echt enthousiast.

O ja, ik vond ook vreemd dat Lily op de boot het zwemmen geen probleem vond en ineens in paniek raakte toen een meisje vlak bij water kwam...

Ben nu wel erg benieuwd wat de kinderjury kiest.

Dettie

[Marjo]

Even een stuk tekst. Er wordt toch wel duidelijk wat het voor 'repatrianten' betekent om in ons koude landje te belanden. En niet als een opsomming van feiten maar als een gebeurtenis waarin Lily ons laat delen.
Het staat er wel, maar waarom leeft deze tekst niet? Ik dacht even dat het kwam door de tegenwoordige tijd, maar dat kan het niet echt zijn.

Uit het boek; hoofdstuk 'Op stand'

Als jullie anderhalve maand eerder waren aangekomen, hadden jullie de bollen kunnen zien bloeien,’ zegt André over zijn schouder tegen haar. ‘Die velden staan hier dan vol met tulpen in alle kleuren van de regenboog.
‘O, ja?’ Lily probeert geïnteresseerd te klinken, maar ze kan het zich eigenlijk niet voorstellen. Bloemen, kleuren, hier?
Langs de weg staan af en toe huizen in verschillende tinten bruin, het ene groter dan het andere. Ze hebben allemaal tuinen, die zelfs direct aan de duinen liggen. Hoe zou het huis eruitzien waar zij gaan wonen, zou het een grote tuin hebben? Ma heeft al hun meubels verkocht in Bandoeng, hoe moeten ze nu zonder? Pa zegt dat de mensen in Nederland bijna nooit personeel hebben. Hoe doen ze dat dan? Wie kookt er en wie doet de was? Het is stom, maar ze heeft er de hele reis niet over nagedacht, niet over na wìllen denken. En nu ploppen de vragen achter elkaar in elkaar op, als poffende maiskorrels in een popcornpan.

Lily loopt achter haar aan, de trap op. Haar voeten zakken weg in het roodbruine tapijt van de loper die met koperen stangen op zijn plaats gehouden wordt. Zou mevrouw de Bruïne die zelf poetsen? Dat kan ze zich niet voorstellen.
Voordat ze boven is, zegt mevrouw de Bruïne: ‘Hier is het.'
In haar stem klinkt triomf, alsof ze pa en ma een balzaal laat zien. Het blijft akelig stil, dus zo groot zal het niet zijn. Met lood in de schoenen stapt Lily de kamer in, die meteen helemaal vol is.
‘Dit is een tweepersoons opklapbed voor u beiden… ’Aan een van de wanden staat een soort kast met een gordijntje. Dat trekt mevrouw de Bruïne opzij zodat er een ijzeren spiraal zichtbaar wordt. ‘Overdag kunt het opgeklapt laten, zodat u meer ruimte hebt.’ Ze draait zich om en wijst naar het stapelbed dat er tegenover staat.’ Dat is voor uw dochters.’
(-)
‘Hier is de badcel…’ Mevrouw de Bruïne trekt een kastdeur open. ‘Er is een wastafel en een douche. Over de wastafel heeft een mannetje een handige plank getimmerd, waar het oliestel op past. Daar kunt u eten op warmhouden. Ik kook uiteraard voor u, dus een gasstel of andere keukenspullen hebt u niet nodig. Dat voorkomt ook dat het huis van allerlei vieze kookluchtjes doortrokken raakt.‘
Lily geeft Joyce een por. Alsof zij stinkend eten zouden koken. Die mevrouw heeft een fijn beeld van repatrianten.
Ondertussen praat mevrouw de Bruïne gewoon door. ‘Overigens zijn wij Nederlanders gewend eenmaal per week te douchen. Ik zeg het maar, want er gaan wilde verhalen over jullie Indische mensen.’ Ze lacht kunstmatig. ‘Dat jullie bijvoorbeeld elke dag baden.’ Ze spreekt het woord uit alsof het iets belachelijks is. Natuurlijk baden zij elke dag! En die mevrouw is er nog trots op ook dat zij dat niet doet. Wat een smeerpoetsen, die mensen hier.

[Marjo]

Het bekroonde boek moet voldoen aan de volgende eisen:

1. Het moet aantrekkelijk zijn voor de doelgroep.
2. Het moet informatief en historisch betrouwbaar zijn - moet iets toevoegen aan het historisch besef.
3. Het moet van literaire kwaliteit zijn en een meeslepend en mooi verhaal zijn.

1. Ik denk wel dat dit kinderen aan kan spreken, omdat het verhaal verteld wordt vanuit het meisje Lily. Een herkenbaar personage dat vertelt wat zij meemaakt en hoe zij met de situatie omgaat.
2. Betrouwbaar is het zeker, laat dat meer aan Letterie over! En ik denk ook dat het iets toevoegt aan dat historisch besef (het zou vreemd zijn anders dat dit op de shortlist staat!)
3. Hier begin ik te twijfelen. Literair? Nou ja, het is geen pulp, maar of het iets toevoegt aan het taalbesef van de jonge lezer?
En al leest het vlot, echt meeslepend in de zin dat je het moeilijk weg kan leggen is het ook niet.

Twee uit drie is het dan voor dit boek, een zeventje.