Thema januari 2014 Horen, zien en zwijgen

[Dettie]

Citaat van de dag

Wie op zijn tenen staat, zal niet lang overeind blijven.

Lao-Tse

[Dettie]

Het zwijgen van Jan Karski
Yannick Haenel

Het zwijgen van Jan Karski vertelt over het leven van de Poolse verzetsheld Jan Karski. Als een van de weinigen bezocht hij het getto van Warschau en wist hij wat daar gaande was. De beelden lieten hem niet meer los. Halverwege de Tweede Wereldoorlog probeerde Jan Karski de geallieerden ervan te overtuigen dat de nazi's actief probeerden de joden uit te roeien. Hij wilde dat de geallieerden maatregelen zouden nemen om de nazi's tegen te houden. Hij vertelde het verhaal aan iedereen die hem maar te woord wilde staan, tot president Roosevelt aan toe, maar alleen een joodse vertegenwoordiger in Londen wilde hem geloven. De vrije wereld sloot haar ogen.
Het zwijgen van Jan Karski is een krachtig verhaal op de rand tussen fictie en non-fictie, een boek over de morele moed van één man en onze collectieve verantwoordelijkheid voor elkaar. Held-tegen-wilen-dank Jan Karski verandert voor altijd ons beeld van de Tweede Wereldoorlog, zoals eerder Laurent Binet dat deed in HhhH.


Recensie
Docufiction over de Poolse verzetsheld Jan Karski (1914-2000). Het eerste hoofdstuk geeft een fragmentarische indruk van de film 'Shoah' (1984) van de Franse cineast Claude Lanzmann (1925) en introduceert een geëmotioneerde Karski die zijn afschuw over het leed in het joodse getto van Warschau tracht uit te drukken en hoe hij toentertijd tevergeefs deze boodschap uitdroeg. 'Story of a secret State', het boek dat Karski in 1944 schreef over het bezette Polen en zijn riskante missies is onderwerp van het tweede hoofdstuk.
Ook hier komt het heimelijke bezoek aan het getto ter sprake. Haenel (1967) sluit fictioneel af met de overpeinzingen van een ontgoochelde Karski, die aanloopt tegen ambtelijke en politieke inertie, maar gewetensvol zal blijven getuigen.
Inmiddels is Haenel fors bekritiseerd. De Franse historica Annette Wieviorka (1948) en vooral Lanzmann verwijten hem misleiding, waar Haenel dan weer de vrijheid van de romancier tegenover stelt. Een intrigerende verstrengeling van feit en fictie, deze roman, in 2009 bekroond met de Prix Interallie en de Prix du roman Fnac. Normale druk.
Menno Gnodde


ISBN 9789029086318 Paperback 208 pagina's J.M. Meulenhoff november 2011
Vertaald door Arthur Wevers

[Dettie]

Citaat van de dag

Waar je over zwijgen moet, hè, daar moet je het juist over hebben

Jules Deelder

[WilV]

Goed citaat gister van Jules Deelder!

En vandaag een heel mooi boek.

Knap hoe jullie deze maand steeds boeken vinden! Iedere maand trouwens, maar dit leek me geen makkelijke maand om te vullen. Wel een erg leuk thema trouwens.

[Dettie]

Alle lof komt Berdine toe, die heeft alles uitgezocht én het thema bedacht.

Ik vind het zelf ook heel leuk, voor mij is het ook elke dag een verrassing welke beschrijving achter de titel zit.

Dettie

[Dettie]

Heb lief en zie niet om
Willem G. van Maanen

In het tweeluik Heb lief en zie niet om vertelt Willem G. van Maanen op overtuigende en melodische wijze het verhaal van een begaafde toneelspeler die tijdens de Duitse bezetting trouwt met een joodse actrice, maar die zich ook aanmeldt bij de Kultuurkamer. Op de eerste bladzijden van deze roman wordt de zoon van zijn buurvrouw op straat neergeschoten. Zij verwerkt haar leed door een monoloog te schrijven, die zij de acteur ter hand stelt. In die monoloog gaat een joodse man na de oorlog op zoek naar de plek waar hij ondergedoken heeft gezeten. Zo spiegelen de twee delen van deze roman zich in elkaar, en vormen samen het ontroerende en onwrikbare bewijs van de onmogelijkheid en onwil van de mens om onder extreme omstandigheden te kiezen.


Recensie
Romantweeluik, met in het eerste gedeelte het verhaal van de ik-figuur, acteur tijdens de Tweede Wereldoorlog in Amsterdam, en in het tweede een terugblik, veertig jaar na dato, op een onderduiktijd in een nonnenklooster, in monoloogvorm voorgedragen door de 'foute' acteur uit het eerste deel.
In het boek vindt men het omgekeerde van wat de titel aanraadt: het is een en al terugblik, en een acteur/auteur die zich, overrompeld door de complexe omstandigheden, onmachtig voelt de juiste keuzes te maken "omdat, als het erop aankwam, ik in wat liefde heet tekortschoot" De acteur heeft zichzelf daarom 'afgedankt', trefwoord uit de monoloog.
Het tweeluik biedt het ingenieuze en dubbelzinnige verhaal van een rasverteller, geschreven in krachtige, melodieuze zinnen. In een radio-interview met Wim Brands van VPRO's De Avonden stelde de auteur (1920) dat hij met dit boek zijn laatste roman schreef. Als dat zo is, dan heeft hij hiermee de kroon gezet op zijn toch al vele malen bekroonde oeuvre (o.a. de Constantijn Huygensprijs in 2004). Vrij kleine druk.
Redactie

ISBN 9789023422259 Paperback 206 pagina's De Bezige Bij oktober 2007

[Dettie]

Citaat van de dag

Wanneer je niet hebt wat je liefhebt, moet je liefhebben wat je hebt.

Roger de Bussy-Rabutin
Bron: Brief aan Madame de Sévigné, 23.5.1667

[Renate]

Citaat van de dag

Wanneer je niet hebt wat je liefhebt, moet je liefhebben wat je hebt.

Roger de Bussy-Rabutin
Bron: Brief aan Madame de Sévigné, 23.5.1667

Doet me denken aan de tekst van een nummer van Crosby Stills Nash & Young
If you can't be with the one you love, love the one you're with.

[Dettie]

Wie niet horen wil
Moses Isegawa

Wie niet horen wil is na Abessijnse kronieken (1998) en Slangenkuil (1999) de derde roman van Moses Isegawa die zich afspeelt in Afrika, en nu legt hij de chaos van burgeroorlogen en kindsoldaten van het veelgeplaagde continent bloot.
De moeder van de hoofdpersoon Beeda heeft met veel wilskracht en discipline een school gesticht op het platteland. Rondtrekkende groepen kindsoldaten die een waar schrikbewind vertegenwoordigen, bedreigen het voortbestaan van de school. Leider van de groep is de jonge majoor Azizima, voor wie de moeder van Beeda heeft beloofd te zullen zorgen na de gewelddadige dood van zijn ouders. Moses Isegawa beschrijft deze Afrikaanse nachtmerrie met grote verbeeldingskracht.

Recensie
De jonge Beeda is onderwijzer op de school die zijn moeder met vaste hand in het noorden van Oeganda beheert, ondanks de dreiging van een groep rebellerende soldaten, die onder leiding staat van een jeugdvriendje. Deze kinderen, geronseld door het Leger van de Heilige Geest, terroriseren de streek met hun geweren en messen. Naast stelen, in brand steken van gebouwen en vermoorden van onschuldigen beproeven ze veelvuldig het intimiderende machtsmiddel 'oren afsnijden'.
Beeda en zijn moeder ontkomen ternauwernood aan de dood, dankzij een alerte tegenactie van de bevolking.


Van de Oegandees/Nederlandse schrijver Moses Isegawa (1963) verschenen eerder vier spraakmakende boeken. In deze literaire roman schetst hij aangrijpend - want de strijd is na twintig jaar nog lang niet ten einde - de chaos en uitzichtloosheid van de burgeroorlog in Oeganda en de afschuwelijke rol hierin van de gehersenspoelde kindsoldaten. Een belangwekkend verhaal dat de lezer zich nog lang zal heugen.
Vrij kleine druk.
Drs. Fieke Nugteren

ISBN 9789023419341 Paperback 268 pagina's De Bezige Bij november 2007
vertaald door J. Van Helmond, F. van der Wal

[Dettie]

Citaat van de dag

Als je iets heel graag wil horen, vind je altijd wel iemand die het je vertelt

Elia Kazan

[Dettie]

Tot ziens, tot morgen
William Maxwell

Op het platteland diep in Illinois delen twee naburige boeren, die onafscheidelijk zijn, veel en op zeker moment te veel. Een van de twee kan de jaloezie niet meer aan en op een koude winterochtend valt er een schot. Op die dag komt er ook een eind aan de vriendschap tussen de verteller en zijn beste vriend Cletus Smith, de zoon van de moordenaar. Ze wisselen geen woord meer, en als ze elkaar na lange tijd weer ontmoeten, lopen ze elkaar straal voorbij.
Vijftig jaar later probeert de verteller de gebeurtenissen die tot de moord hebben geleid te reconstrueren. Hij wordt nog steeds achtervolgd door schuldgevoelens. Hij denkt dat hij op het beslissende moment iets belangrijks over het hoofd heeft gezien of achterwege heeft gelaten. Maar wat?

William Maxwell beschrijft op onnavolgbare wijze twee families, twee ongelukkige huwelijken en een aandoenlijke vriendschap. Hij schrijft over teloorgegane en nieuwe liefde, jaloezie en verraad. Maxwell is een meester van de emotie.
Er zijn weinig auteurs die zo nauwkeurig vertellen over niet gestelde vragen en pijnlijke tekortkomingen in een jeugd en tegelijkertijd heeft ook amper iemand het leven op het platteland zo liefdevol en onsentimenteel beschreven als Maxwell. Zijn gevoel voor het veelzeggend detail is verbluffend.
Met Tot ziens, tot morgen, die 'tragedie van emoties' uit het Illinois van de jaren twintig, heeft William Maxwell een klein, maar groots meesterwerk geschreven.

Recensie
William Maxwell (1908-2000) is een van de grootste Amerikaanse schrijvers van de twintigste eeuw. Het is dan ook verwonderlijk dat dit pas het eerste werk van zijn hand is dat in het Nederlands werd vertaald. De schrijver schetst de grote gevolgen van een relatief kleine gebeurtenis in het verleden.
De verteller, nu een man op leeftijd, doet een verlate poging om zijn jeugdvriend zijn sympathie en medeleven te betuigen naar aanleiding van een tragedie in het verleden. Toen het incident zich voordeed, was hij niet in staat zijn gevoelens onder woorden te brengen. Ook in een latere ontmoeting met zijn jeugdvriend verzuimt hij hem zijn begrip en medeleven te tonen. Pas veel later beseft hij wat hij had moeten zeggen of hoe hij desnoods met een zwijgend gebaar zijn sympathie had kunnen laten zien. Dit heeft grote gevolgen voor zijn gevoelsleven. Zijn verzuim bezorgt de hoofdpersoon een schaamtegevoel en spijt in zijn verdere leven. De schrijver beschrijft dit dilemma op een indringende melancholieke wijze. Gebonden met leeslint; kleine druk.
E. Mutter

ISBN 9789059362468 Paperback 192 pagina's Cossee april 2009
vertaald door Paul van der Lecq

[Dettie]

Citaat van de dag

Hij die geeft moet zwijgen; hij die ontvangt moet spreken.

Miguel de Cervantes Saavedra