# Petty Bange - Erasmus

[Dettie]

Desiderius Erasmus (1466-1536) was een Nederlandse priester, Augustijner kanunnik, filosoof, theoloog, schrijver en humanist. Een veelzijdig man dus. Het is niet voor niets dat hij is opgenomen in de canon van de Nederlandse geschiedenis.

Over Erasmus is ontzettend veel geschreven. In dit boek zet Petty Bange, docente middeleeuwse geschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen, nog eens op een prettig leesbare wijze de hoofdlijnen van zijn leven en werk voor ons op een rij.

Lees verder http://www.leestafel.info/petty-bange

Henk Hofman

[PBange]

Ik dank de heer Hofman voor zijn lovende recensie van mijn Erasmusboek. Hier even een antwoord op het 'probleempje' dat hij aan het eind van de bespreking noemt, nl het feit dat mannen het geslacht van hun kinderen bepalen. Dat is een kwestie van chromosomen. De vrouw heeft twee x-chromosomen, de man heeft een x en een y chromosoom. Als er twee x-en bij elkaar komen wordt het een meisje, bij een x en een y wordt er een jongetje geboren. Een voorbeeld: Eleonora van Aquitanie (1122-1204) was gehuwd met Lodewijk VII van Frankrijk,die van haar scheidde omdat ze hem alleen twee dochters gaf. Uit haar tweede huwelijk met Hendrik II van Engeland werden vijf(!) zoons en drie dochters geboren. Het lag dus niet aan haar!

[Dettie]

Bedankt voor de reactie Petty Bange.

Eigenlijk snap ik jouw bovenstaande antwoord niet goed. Henk Hofman schrijft:

"Hendrik VIII (1491-1547) is vooral bekend geworden als de koning met de vele vrouwen. Hij trouwde zes keer. Hij scheidde van zijn vrouwen, of bracht ze zelfs naar het schavot, als hij bij haar geen zoon wist te verwekken. Petty Bange schrijft dan: ‘Wrang is natuurlijk dat vrouwen het gebrek aan zonen werd verweten, terwijl veel later wetenschappelijk werd bewezen dat juist de man de “schuldige” is’ (blz. 13). Ze licht deze opmerking niet toe. Ik zit nu met de vraag wat zij hier heeft bedoeld. Een bladzijde verderop lezen we dat Hendrik VIII wel een zoon en troonopvolger kreeg (bij zijn derde vrouw). Ook bij zijn andere vrouwen kreeg hij zonen, maar die stierven vrijwel direct na de geboorte."

Kennelijk kan Hendrik VIII dus wel zonen verwekken.
Je schrijft immers 'De vrouw heeft twee x chromosomen, de man een x en y chromosoom'. Dus het is de man die het zo belangrijke y chromosoom levert waardoor het kind de zo gewenste zoon kan worden, niet de vrouw. Het is dus in feite de man die het geslacht bepaald, het wordt een meisje dankzij x van de vrouw plus de x van de man, of het wordt een jongen dankzij de x van de vrouw en de y van de man. Het zijn pure toevalstreffers.

Maar de verwarring ontstaat denkelijk dat even later gemeld wordt dat Hendrik VIII beide geslachten verwekte. Dus hij is dan niet 'schuldig'.
En dan is jouw opmerking in jouw boek op dat 'wetenschappelijk werd bewezen dat de man de schuldige is' nogal vreemd.
Ik denk dat je in zijn algemeenheid bedoelt dat de man het y chromosoom heeft? Dat hij in feite de leverancier van het manlijke chromosoom is, bedoel je dat met 'de schuldige'? Dat de man kennelijk steeds faalt om dat zo belangrijke y chromosoom te leveren?
Begrijp ik het zo goed?

Dettie

[Dettie]

Ik loop hier nog over na te denken en denk dat je bedoelt dat vrouwen in zijn algemeen (en niet alleen de vrouwen van Hendrik VIII) sowieso aan de schandpaal werden genageld als zij geen zonen kregen. Het lag altijd aan de vrouw, de vrouw was 'schuldig'. Maar in feite bleek het later dus de man te zijn die het y chromosoom moet leveren en daardoor is de man altijd 'schuldig' als er geen zonen komen en nooit de vrouw.

Maar in de context van Hendrik VIII is het dan wel een vreemde, opmerkelijke, constatering als blijkt dat hij wél zonen kon verwekken. Ik denk dat dát Henk Hofman zo verwonderde.

Dettie

[Henk]

Ik ben het als schrijver van de recensie helemaal eens met Dettie. Ik heb ook hetzelfde vermoeden dat Dettie in haar tweede reactie verwoordt. Het komt mij voor dat het een uitglijder is in het verder voortreffelijke boek van Petty Bange. Ik heb echter nog een ander punt dat ik hier naar voren wil brengen. Erasmus was vooringenomen tegen Joden. Hij schrijft ergens: 'Als het haten van Joden de echte christen legitimeert, dan zijn wij allen voortreffelijke christenen'. F.L. Neerhof heeft hier een boekje over geschreven (De Erasmus-mythe). Diarmaid Mac Culloch, een prominente historicus van de Reformatie, heeft het zelfs over een 'opvallende Jodenhaat' van Erasmus. Wij beschouwen Erasmus als een voorvechter van tolerantie. Het verbindt hem met het moderne humanisme. Maar klopt dat imago wel? Petty Bange gaat in haar boek niet op deze kwestie in. Ik heb het daarom in de recensie niet genoemd. Maar misschien wil Petty Bange hierop reageren in het Forum? Ik ben benieuwd hoe zij als deskundige aankijkt tegen een mogelijk antisemitisme bij Erasmus.

[PBange]

Nog even een korte reactie t.a.v. x en y chromosomen. Ik hoop daarmee nu echt duidelijkheid te verschaffen. Het feit dat Hendrik VIII bij Jane Seymour wel een zoon wist ver verwekken, sterkte hem in de overtuiging dat het dus niet aan hem lag dat b.v. Anne Boleyn geen zoon kreeg. Dat is nu juist het trieste. Terwijl het dus zo zit dat bij de bevruchting van Anne hij een x- chromosoom leverde bij haar x. Bij Jane leverde hij een y bij haar X-chromosoom. Biologisch (of hoe je het wilt noemen) lag het dus wel degelijk aan hem, alleen was dat in die tijd nog niet bekend. En mijn voorbeeld van Eleonora van Aquitanie geeft dat volgens mij ook aan: het lag niet aan haar dat Lodewijk VII bij haar geen zoon wist te verwekken, want Hendrik II kon het wel (hij leverde dus wel het begeerde Y-chromosoom terwijl Lodewijk dat niet deed).
Hopelijk is het nu duidelijk!

[PBange]

En dan nog even over Erasmus' vermeende antisemitisme. Daar is nogal wat over geschreven. Erasmus mogen we geen antisemiet noemen omdat hij niets tegen de joden 'als ras' (oei, beladen term) had. Wel vond hij hun godsdienst inferieur aan het christelijk geloof, met name - zoals hij zei - omdat ze zich lieten leiden door regels en wetten, terwijl de mens daar niet aan ondergeschikt moet worden gemaakt, zoals in het evangelie staat. We zouden dus wel van anti-judaïsme kunnen spreken, wat specifiek en alleen over de godsdienst gaat. Hij vergelijkt het OT en het evangelie met bloemen en vruchten (staat ergens in mijn boek): de bloesem is prachtig, maar als de vruchten rijp zijn mist niemand de bloemen. Wie wel een antisemiet was, dat was Luther. Dat ligt doorgaans nogal gevoelig bij Luther-kenners.

[Henk]

Beste mevrouw Bange,

Dank voor uw toelichting. Ik stel het erg op prijs. We zouden de discussie nog wel voort kunnen zetten en uit kunnen breiden met de vraag of Luther wel een antisemiet was (en Erasmus weer niet). Maar wat mij betreft, houd ik het maar bij deze sessie.

Veel succes met uw vervolgprojecten.

Henk Hofman